'De waterkant
is een sym
bolische plek'
Broeder Dieleman
Knipselprenten
Landschap
Komma
Waterkanten
Hokjes
(Tonnie Dieleman)
Geboren Axel, 1974.
Woont in Middelburg.
Muzikant, verteller, kunstenaar.
Met de omschrijving muzikant doe je
Broeder (Tonnie) Dieleman tekort, hij is
vooral verteller. Over zijn achtergrond,
gevormd door zijn religieuze opvoeding
bijvoorbeeld en over wat hij ontdekt heeft
tijdens zijn onderzoekingen. Want hij
onderzoektgraag. Het landschap, streek-
figuren en eigenlijk alles dat hem intrigeert.
Hij heeft zich de laatste jaren verdiept in
het leven van Jan de Prentenknipper, een
streekfiguurdie rondtrekkend de kost
verdiende door knipselprenten te maken.
'Toen de coronacrises uitbrak, was ik
opeens al mijn inkomsten uit optredens
kwijt. Ik ben toen knipselprenten gaan
maken. En ik besefte toen dat ik, net als
de man die ik inmiddels zo goed kende,
ook prenten knipte om inkomsten te
hebben,' vertelt hij daarover. Volgens
eigen zeggen is hij redelijk obsessief in zijn
onderzoekingen: 'Sommige onderzoekers
doen alleen archiefonderzoeken, maar ik
ben nieuwsgierig naar alle facetten.
Hoe het leven in elkaar zit laat me nooit
los. Als ik eenmaal geraakt ben door een
onderwerp, dan wil ik er alles van weten.
En daarna kan ik er muziek over maken, er
oververtellen bij mijn optredens of, zoals
de laatste tijd, knipselprenten maken.'
Het Zeeuwse landschap is van grote
invloed op het werk van Dieleman: 'Ik kan
me niet voorstellen dat als je hier woont
en hier opgegroeid bent, je er niet door
beïnvloed wordt, je het er niet over hebt.
Voor mij is het landschap constant
aanwezig.' In veel van de teksten van
Dieleman komen de Zeeuwse natuur en
landschap voor. Vaak met de nodige
symboliek en met binding met andere
pijlers van zijn werk: religie en vogels.
Over zijn opvoeding vertelt hij: 'Ik ben
religieus opgevoed. Daar heb ik al lang
afstand van genomen, maar die opvoeding
heeft me wel gevormd. Bovendien is de
Bijbel een boekwaarin veel natuuren veel
symboliek voorkomt. Dat gebruik ik in mijn
werk. Van kinds af aan zijn natuur en het
landschap heel belangrijk voor me. Ik
wandelde als kind al veel alleen. En met
vrienden had ikjarenlang een hut bij Axel.
Daar waren ook veel vogels en daar
verzonnen we verhalen over, we gaven de
vogels een mystieke betekenis.'
Voor zijn album Komma (2018) bezocht
Dieleman ruim twee jaar lang minimaal
eenmaal perweek hetZeeuws-Vlaamse
krekengebied vanafTerneuzen tot aan zijn
geboorteplaats Axel. In zomeren winter, bij
dag en nacht, met mooi en slecht weer. Veel
van de teksten op Komma zijn gevormd door
die natuuren de verhalen uit de streek.
Zoals bijvoorbeeld hetaanzwellende 'Alles is
beweging', waarbij je, tijdens het luisteren,
met gesloten ogen de dreigende onweers
wolken overde Axelse kreken ziet drijven.
'alles is beweging
alles ga vooruut
zelfs de bomen op udder
plekke zien maar even
een baken van bed
ze baden een leven in een
constant verschuven van kleur'
Ook op zijn meest recente album Liefde is de
eerste wet, is het Zeeuwse landschap
prominentaanwezig. In hetop Hin-
doestaanse ritmes gebaseerde 'lied van het
riet' bijvoorbeeld, maakt Dieleman de
verbinding tussen het begin van het leven en
de enorme rietvelden in de kreken die
volgens hem het grootste levende orga
nisme van Zeeuws-Vlaanderen vormen.
'velden, velden, velden
nie beteugeld of behekt
velden, velden, velden
eindeloos wied uutgestrekt'
Kenmerkend voorZeeland zijn de overkan
ten of liever gezegd waterkanten. Voor
Dieleman is de waterkant een symbolische
plek: 'Mijn vader ging er vissen, je vindt er
rust. Maar het is ook een plek waar
mensen zich verzamelen, om met elkaar te
praten, om te recreëren, om een rondje
Boulevard te doen. En de waterkant is een
plek om stiekeme dingen te doen, als je
wilt vrijen ofalsje als chemische fabriekje
afval kwijt wilt.' HetZeeuwse landschap is
ook ruimte en vergezichten. Ruimte is voor
Dieleman heel belangrijk: 'Ik wil kunnen
gaan waar ik wil. De ruimte gebruik ik ook
om te wandelen, dat is voor kunstenaars
als ik de manier om te mediteren.'
De teksten zijn in het Zeeuwse dialect,
maar lijken soms een mengeling van
Nederlands en Zeeuws: 'Ik ben meervan
de symboliek dan van de taal. Taal is
superbewegelijk, taal leeft. De poëzie van
taal vind ik belangrijker dan de juiste
schrijfwijze. Taal hoort niet in een hokje.
Ik wil zelf ook niet in een hokje gestopt
worden. Alles wat ik nu doe, waar ik nu
mee bezig ben in mijn leven, heb ik nooit
in een officiële instelling geleerd. Ik volg
mijn hart en dan leer ik vanzelf dingen.'
Bouke Kromhout van der Meer is
lid van de Wantijredactie.
wantijj oktober 2020 if 7
