Thijs Kramerlezing 2012
Zeeland, werkplaats
en woning
Zeeland
Twee zielen
Blind
Overleven of goed leven
Omslag Wantij maart 2012.
'In de overmoed van het streven naar
de grenzeloosheid verliezen mensen
de maat die bij het goede leven
behoort, uit het oog,' betoogde
filosoof Hans Achterhuis. Hij ging te
rade bij zijn favoriete denker: de
Duits-Amerikaanse Hannah Arendt. In
haar essay De crisis in de cultuur laat
ze zien wat er verloren gaat, als we de
aarde alleen maar als een groot
consumptieparadijs inrichten.
Ik geef toe dat ik deze tegenstellig gemakke
lijk theoretisch kan formuleren. In de
praktijk worden we geconfronteerd met
vragen over de toepassing ervan. Twee
zielen wonen in uw borst, hield ik indertijd
mijn publiek voor. Dat geldt ook voor mijzelf.
Ons economisch systeem dwingt ons
allemaal tot arbeiden in de zin van Arendt.
Daar ontkomen wij niet aan. Toch kunnen
we ernaar streven om de ziel van de
werkende en wonende mens op individueel
en collectief niveau meer aandacht te geven.
Een belangrijk motto van Hannah Arendt
was: 'ik wil begrijpen'. Ik deel dit op veel
Dat dit niet gebeurt, heeft alles te maken
met de twee genoemde basishoudingen,
die ik in mijn Thijs Kramerlezing besprak.
Arbeiden is gericht op overleven, op het zo
lang mogelijk in leven blijven om te kunnen
consumeren. Dat levert tenslotte de
economische groei op waar we steeds
meer naar snakken. Bij werken gaat het
veeleer om een goed leven, om een
stabiele en duurzame wereld waarin we
kunnen wonen en ons thuis voelen.
Hans Achterhuis is filosoof,
gespecialiseerd in sociale en
techniekfilosofie. Hij mengt zich
regelmatig in maatschappelijke
discussies en schreef over
thema's als welzijnswerk,
ontwikkelingssamenwerking,
schaarste en technologie.
punten en maak er waarschijnlijk de titel
van mijn boek van. Wat ik op dit moment
nauwelijks begrijp is hoe wij blind kunnen
zijn voor de grootste crisis die de
mensheid wacht en die zich al aankondigt
in veelvuldige klimaatrampen. De twee
basishoudingen die ik in mijn lezing
besprak, kunnen ons ongetwijfeld helpen
om onze collectieve blindheid te
begrijpen. Maar ook dit begrip zal
praktisch vertaald moeten worden. Thijs
Kramer deed dat indertijd naar de
politiek. Daar lijkt mij ook op dit moment
weer de grootste uitdaging te liggen. Er
zal een maatschappelijke bedding
gecreëerd moeten worden, waarbinnen
individuele keuzes voor een duurzamer
leven als vanzelfsprekend gemaakt
kunnen worden.
