Inlaag 1678: pas
'in actie' in 1953
De inlagen langs (I)
Een inlaag is een stuk land achter de
zeedijk, dat van het achterland is
afgescheiden door een andere, klei
nere dijk, die inlaagdijk wordt
genoemd. Inlaagdijken zijn ooit
gemaakt om extra zekerheid tegen
overstroming als gevolg van dijkval
te bieden, vooral op plaatsen met
een steile vooroever. Begeeft de zee
dijk het, dan is er altijd nog de
inlaagdijk die het water in de inlaag
houdt. De Nederlandse taal heeft
een mooi synoniem in voorraad:
zorgdijk. De inlaagdijk doet dus
dienst als reservedijk en is in de
meeste gevallen gemaakt van de
grond uit de inlaag, zodat de inlaag
ten opzichte van NAP lager ligt dan
de directe omgeving. Aan dit ver
schijnsel dankt de inlaag zijn
Zeeuwse bijnaam 'kuup'. Door de
lage ligging van de inlaag is deze
ook vaak zeer waterrijk. Veel inlagen
hebben in de loop van de tijd hun
functie bewezen en zijn daarna aan
de zee prijsgegeven. Toch zijn er ook
nog heel wat in tact. In het gebied
van Zeeuwse Eilanden zijn er ruim
dertig, waarvan de meesten op
Schouwen-Duiveland en Noord-
Beveland te vinden zijn. De inlaagdij
ken rond deze inlagen hebben nog
altijd een waterkerende functie en
worden dan ook als zodanig door
het waterschap onderhouden. Er zijn
heel wat verschillen te constateren:
jong en oud, groot en klein, natuur
gebied en landbouwgrond, met en
zonder bebouwing. De Waterwerker
start in dit nummer een serie over
vier inlagen, verspreid over ons
gebied, zodat een breed beeld ont
staat van dit bijzondere middel om
onze veiligheid te waarborgen. Om
te beginnen wordt u meegenomen
naar de enige inlaag van Walcheren,
tevens de oudste van Zeeuwse
Eilanden: de inlaag 1678 ten zuiden
van Ritthem, die pas in 1953 'in actie
kwam'. Ook is deze inlaag bijzonder
omdat hij niet het domein van plant
en vogel, maar van de boer is.
Steilste vooroever
Waarschijnlijk als gevolg van een zich ver
plaatsende vaargeul, waardoor vooroever en
dijk kwetsbaarder werden, werd lang geleden
als extra beveiliging voor Ritthem en omge
ving een inlaagdijk nodig geacht. In 1677 was
er een dijkval, waarvan het gevaar direct
werd ingeperkt door het aanleggen van een
korte nooddijk (kadijk), die tot in de 18e
eeuw in stand bleef. De veel degelijkere en
langere inlaagdijk werd in 1678 gelegd en
ligt er nog. De inlaag heeft geen officiële
naam, maar wordt vaak aangeduid als 'inlaag
1678'. De voorliggende vooroever bleef de
eeuwen door zorgen baren. Zo zorgde de
Polder Walcheren vanaf 1922 voor het leggen
van een veld van zinkstukken, waarmee de
vooroever - de steilste van Nederland - werd
afgedekt en beschermd tegen verdere afschu
ring. Het toenmalige Waterloopkundig
Laboratorium te Delft had berekend dat dat
door Arend van der Wel
de enige methode was om dijkval te voorko
men. Tot in 1947 werden ongeveer 85 zink
stukken gezonken (tot maar liefst vijftig
meter diepte!), waardoor een aaneengeslo
ten oppervlakte van ruim twintig hectare
vooroever werd bedekt.
Zandzakken
In februari 1953 beschadigde de zeedijk vóór
de inlaag zodanig dat de inlaag onderliep.
Op drie plaatsen sloegen wind en water bres
sen in de dijk. In de rampnacht werd de cou
pure in de achterliggende inlaagdijk door de
dijkwacht gesloten en de inlaagdijk deed ver
volgens waarvoor hij eeuwen geleden was
aangelegd: het aandringende zeewater werd
alsnog tegengehouden en de inwoners van
Walcheren werden voor overstroming
behoed. Met zandzakken werd de dijk direct
provisorisch hersteld. In de tweede week van
februari werden met hulp van het leger de
bressen gedicht. Hierna werd het zeewater
uit de inlaag geloosd: via een duiker in de
inlaagdijk op de watergang die naar de
Zuidersluis leidt. Ook werd al snel de inlaag
dijk verhoogd.
Poldertje van Cevaal
De inlaag 1678, de enige inlaag op
Walcheren, staat vooral bekend als 'het pol
dertje van Cevaal'. De volksmond spreekt
blijkbaar zijn eigen taal, want een polder is
op een heel andere manier ontstaan dan een
inlaag. Maar - toegegeven - het eindresultaat
is - zeker na zoveel jaren na 1678 - voor het
oog hetzelfde. Er circuleert nog een andere
naam: inlaag de Schone Waardin, genoemd
naar de vroegere herberg en opzichterswo
ning die daar aan de zeedijk heeft gelegen.
Door een weggetje is de huidige inlaag in
tweeën gedeeld. Het westelijke, kleinste deel
is van Staatsbosbeheer, dat er een klein niet-
waterwerker
14
maart 1997