EEN R(
Vaarwel Mari
Brierkair^rir
"Langs dezen laat ik u weten dat ik nog goed gezond ben en van
u hoop ik hetzelfde. Ik schrijf u om te laten weten dat ik weer
overgeplaatst wordt. Dezen keer naar Zuiddorpe, dus dat is
vlakbij u. Maar helaas ook aan de grens. Ik laat u weten wanneer
ik er ben."
Dat is de tekst op een kaartje van een
gemobiliseerde soldaat. In dit geval mijn
overgrootvader. Toen 100 jaar geleden op
4 augustus de Eerste Wereldoorlog begon,
werden in heel Nederland halsoverkop
tienduizenden mannen onder de wapens
geroepen om de grens te bewaken. Ook
in Zeeland. Net als de overige aan België
grenzende provincies merkte Zeeland veel
van de oorlog.
Vluchtelingen
De Duitsers vallen België binnen, omdat
het land weigerde hen vrije toegang te
verlenen richting Frankrijk. In het najaar
komt er een enorme stroom vluchtelingen
op gang bij de val van Antwerpen. De
geruchten gaan dat de Duitsers de burgers
niet ontzien. Tijdens de herfst van 1914
verblijven er bijna een half miljoen Belgen
in Zeeland.
Op 9 oktober 1914 valt Antwerpen in
Duitse handen. Via Nieuw-Namen stromen
duizenden vluchtelingen ons land in. "Eén
défilé van voetgangers, wagens, karren,
rijtuigen, kinderwagens, kruiwagens - al
wat wielen had - met blinden, zieken,
lammen, kinderen, ouderen en huisraad
schoof voorbij. Hongerige, bleke mensen
uit het Land van waas, Kallo, Beveren
en Antwerpen die zich op alle mogelijke
manieren in veiligheid proberen te brengen.
Vaak brengen ze de nacht in boerenschuren
of langs de weg door", volgens een
ooggetuige. In het hele land werden
steuncomités opgericht om de vluchtelingen
van voedsel en onderdak te voorzien. Aan
het eind van het jaar gaan de meeste Belgen
weer terug, ook al is hun land bezet. Zo'n
100.000 blijven er achter en werden elders
in Nederland opgevangen.
Na de val van Antwerpen werd snel bijna
heel België bezet. Alleen achter het riviertje
de IJzer hielden de Belgen samen met de
Engelsen nog stand. Het kanongebulder is
tot diep in Zeeuws-Vlaanderen te horen.
Ook is vrij verkeer tussen Nederland en
België onmogelijk geworden.
Elektrische draad
Omdat er zoveel gesmokkeld wordt en
spionnen ook de grens overgaan om
Duitse posities aan de Engelsen door te
geven, besluiten de Duitsers om de grens
hermetisch af te sluiten. Dat doen ze in
1915 door het spannen van een elektrisch
hek langs de hele Nederlands - Belgische
grens. Deze draad wordt in de volksmond
al gauw 'de doodendraad' genoemd. Veel
mensen komen om het leven als ze onder
de draad door willen kruipen. In die tijd
was men nog onbekend met elektriciteit en
onderschatte men de gevolgen ervan.
Toch lieten veel mensen zich niet
weerhouden. Het smokkelen van voedsel
leverde erg veel geld op. Vaak gebruikte
men een ton waar de bodem uit gehaald
was om tussen de draad door te kruipen.
Maar ook dan was je niet veilig, want als
je gesnapt werd door een Duitse wachtpost
21
door Arjan Goossen
Scheldestromen herfst 2014
Scheldestromen herfst 2014
