'inalü^r
Ai®
We weten allemaal wat ermee
bedoeld wordt. En misschien
gebruikt u ze nog wel regelmatig.
Uitdrukkingen. Waar komen ze
vandaan? We gaan terug in de tijd
en kijken naar de oorsprong van
deze volkswijsheden.
Stinkend rijk
Deze uitdrukking wordt op verschil
lende manieren verklaard. In de
Middeleeuwen kon men in of bij de
kerk begraven worden. Arme mensen
kregen een plekje buiten de kerk op
het kerkhof. Rijke mensen werden in
de kerk. onder de vloer begraven.
Omdat deze graven nooit helemaal
goed waren afgesloten, kwam de geur
van ontbindende lichamen naar
boven. Ook het tegenovergestelde
wordt beweerd. 'Stinken' zou vroeger
'lekker ruiken' betekenen. Omdat
alleen de rijken parfum, oliën en spe
cerijen konden aanschaffen, ontstond
de uitdrukking stinkend rijk.
Peperduur
De peperplant groeide alleen in tro
pisch klimaat en het kostte veel tijd
om peper te oogsten. Daardoor was
peper een kostbare specerij en werden
de korrels ook als betaalmiddel ge
bruikt. In Nederland had de Verenigde
Oost-Indische Compagnie (VOC)
vanaf 1602 het alleenrecht om handel
te drijven met Azië. Daar werd deze
specerij gehaald en daarna voor een
hoge prijs verkocht. Peper werd toen
overigens niet alleen voor eten ge
bruikt. maar ook in de geneeskunde.
Van gemalen peper moetje niezen, de
mensen in die tijd dachten dat niezen
goed was om je hersenen te zuiveren.
Te hooi en te gras
Iets dat op ongeregelde tijden gebeurt:
oorspronkelijk een tijdsaanduiding
uit de Middeleeuwen. Met 'te hooi'
wordt de hooitijd aangeduid (juli) en
met 'te gras' de grasmaand (april)
Volgens auteur F.A. Stoett was het
een tijdsbepaling voor rechtsdagen:
op twee dagen per jaar mocht er recht
gesproken worden, in de grastijd en in
de hooitijd.
In conclaaf gaan
'Afsluitbaar vertrek' is in de mid
deleeuwen de Latijnse vertaling van
'conclave'. De ruimte waar kardinalen
in volstrekte afzondering bij elkaar
kwamen werd tot 1878 dan ook 'Het
Conclaaf' genoemd. Daarna kreeg het
de betekenis van datgene wat zich
in dat vertrek afspeelde: de besloten
vergadering om een paus te kiezen.
Sinds 1878 is deze ruimte de Sixtijnse
Kapel. Tot aan de pausverkiezing van
1978 werd de vergaderruimte zelfs op
slot gedaan.
Drankorgel
Iemand die te veel dronk werd uitge
scholden voor drankorgel. Onder
andere in het Friese dorp Exmorra
staat in het museum in de grutters-
winkel nog een authentiek drankorgel
uit 1850. Dit bouwsel, in de vorm
van een orgel, bestaat uit verschil
lende drankvaten met verschillende
tapkraantjes. Drank werd uit grotere
vaten in het orgel geschonken zodat
er kleine hoeveelheden getapt kon
worden.
Oostindisch doof
Auteur P.J. Harrebomée vermoedde
dat in de negentiende eeuw natuur
lijke traagheid, veroorzaakt door het
tropisch klimaat, de Oost-Indiërs
eigen was. Volgens auteur F.A. Stoett
moet daarbij gedacht worden aan
Indische vorsten die zich bij contac
ten met westerse machthebbers zich
bewust van de domme hielden om
uitstel te winnen bij de Nederlanders.
Waar komt het eigenlijk vandaan?
Kijk op onze Facebookpagina:
Scheldestromen
13
terug
door Janneke la Gasse
Waar
halen ze
het vandaan?
Scheldestromen herfst 2014
Links: de Sixtijnse Kapel in
Vaticaanstad.
Naast: dit drankorgel staat in het
Westfries Museum in Hoorn.
Scheldestromen herfst 2014
