Dat het klimaat verandert, zien we
dagelijks in het nieuws. Het zijn niet
alleen bosbranden, tsunami's en
overstromingen in verre oorden, de
droogte en hitte van de afgelopen
zomers herinneren we allemaal
nog. De aarde warmt op. En dat
is nergens beter te merken dan in
het poolgebied. De Noordpool ligt
op 90° Noorderbreedte. Het is geen
werelddeel, geen land, gewoon een
stuk bevroren zee. Maar dan wel
ter grootte van Europa. Bernice
Notenboom (ja, met Zeeuwse wortels)
is erdoor gefascineerd en leidde drie
zware expedities. "Het is het enige
onderwerp waar ik zowel intens
gelukkig als triest van word." Als
kind droomde ze er al van hoe het
zou zijn om op "die vreedzame witte
horizon" te mogen zijn.
40% minder ijs
Jaren later ziet Bernice met eigen
ogen hoe snel die vreedzame horizon
verandert. Over de expeditie van
2017 schrijft ze: "Ik kijk om me
heen en herken niets van wat ik zag
tijdens eerdere expedities. Het ijs is
monotoon, grauw en saai. Het is net
alsof een tractor met een ploeg hier
een maaiveld van heeft gemaakt.
Alles is vers en grijs van nieuwheid."
Door de opwarming van de aarde
wordt zee-ijs steeds later in het
najaar gevormd en smelt het steeds
eerder in het voorjaar. Bernice:
"Sinds 1979 wordt met satellieten
de omvang van het ijs gemeten.
In de laatste 20 jaar is 40% van het
ijs gesmolten. En dat komt nooit
meer terug."
Als de koelkast ontdooit...
Bernice noemt de Noordpool de airco
van de wereld. "Zee-ijs speelt een
belangrijke rol bij het koelen van
ons klimaat." Het witte ijs kaatst
namelijk het zonlicht terug. Met het
smelten van het ijs, verandert de
Noordpool in een zee. "Open water
doet het tegenovergestelde. Donker
water absorbeert de meeste hitte van
de zon en weerkaatst weinig energie.
Het is een vicieuze cirkel. Minder ijs,
betekent meer hitte en steeds weer
minder ijs." Ze gaat verder: "Dit is
serieus. In de zomer dat ik 70 word,
kan de Noordpool volledig verdwenen
zijn. 7 miljoen vierkante kilometer,
1 procent van de aarde, verdwenen
in 18 jaar."
Opwarming
Bernice: "Broeikasgassen
zijn verantwoordelijk voor de
opwarming van de aarde. Zelfs als
mensen onmiddellijk stoppen om
broeikasgassen in de atmosfeer
te pompen, zal de wereld nog ten
minste 0,5 graad opwarmen in deze
eeuw. Wat we nu meten is twintig
jaar geleden al uitgestoten."
Permafrost
Ook in Groenland, Alaska, Canada
en Scandinavië warmt het sneller
op. Daar, op het vasteland, schuilt
nog een ander gevaar: het ontdooien
van de permafrost. Permafrost
is land dat continu bevroren is.
Bernice: "Het ontdooien is begonnen.
Bevroren planten en dieren die
duizenden jaren lagen opgeslagen,
komen nu vrij. Als dat ontdooit,
komt er COa of methaan vrij. Als
het methaan is, is dat heel erg. Er
kunnen ook virussen van duizenden
jaren geleden vrijkomen, zoals
bijvoorbeeld de pest."
Is er hoop?
Al met al een catastrofaal verhaal.
De koelkast die in de ontdooistand
staat, de opwarming van de aarde,
de ontdooiende permafrost... Is er
nog hoop? Bernice: "Uiteindelijk
denk ik dat er een technologie wordt
ontwikkeld die in een klap veel C02
kan weghalen, we weten alleen nog
niet hoe dit eruit gaat zien. Intussen
zullen er slachtoffers vallen voordat
we echt ons best gaan doen om
het tij te keren. Sommige landen
worden onleefbaar en ecosystemen
veranderen onomkeerbaar. We
kunnen ons nu beter richten op
aanpassing want minder C02
uitstoten lijkt een onmogelijke
opgave."
Bernice Notenboom (57) is
poolreizigster, klimaatjournalist
en filmmaker. In 2007, 2014
en 2017 leidde ze expedities
naar de Noordpool. Ze geeft
lezingen op congressen, voor
raden van commissarissen van
grote bedrijven, op scholen,
in de Tweede Kamer, in het
Europees parlement en zelfs op
de klimaattoppen van Parijs en
Bonn. Alles om de wereld te laten
zien welke gevolgen de smeltende
Noordpool voor ons allemaal heeft.
Scheldestromen winter 2019
