Je hoofd
over de
Wie zijn hele leven in Zeeland woont
zal er niet van opkijken; lange rijen
palen op de Zeeuwse stranden.
Ze vertellen een unieke geschiedenis
van de strijd tegen het water.
Waterschapper Adjan Verhage (48)
schreef er een scriptie over.
In het boek 'Cronyk van Zeeland' zien we dat de
Westkapelse zeedijk, aangelegd omdat het duin steeds
verder afsleet, werd beschermd door 22 paalhoofden.
In 1540 beloonde keizer Karel V de leden van de
heiploeg hiervoor met elk drie 'dobbele ducaten'.
Omdat vanaf 1500 de stroomgeul voor de Zeeuwse
kust opschoof en veel landverlies optrad, werden
op advies van dijkgraaf Arent Janszoon Boom en
waterbouwkundige ingenieurs zoals Andries Vierlingh
steeds meer paalhoofden geplaatst. Op de 'Zeelandiae
Descriptio', een panorama van de Zeeuwse kust uit
1550, worden deze fraai afgebeeld. In 1874 telde
de westkust van Walcheren al 119 paalhoofden.
"Tegenwoordig staan er 230 hoofden met totaal
140.000 palen op de Zeeuwse stranden!", vertelt Adjan.
Werking
Adjan: "Paalhoofden zouden twee effecten hebben,
voorkomen dat de stroomgeulwand verder oprukt
naar de kust en zorgen dat er minder zand wegspoelt
van het strand. Eerst werden proefondervindelijk
allerlei constructies uitgeprobeerd. Pas met moderne
wetenschap kon de werking op langere termijn worden
vastgesteld. Paalhoofden, mits op de kop voorzien
van zinkstukken en steenbestorting blijken in staat
de getijdestroom af te buigen richting zee. De rol van
palen bij het vasthouden van zand lijkt echter beperkt."
Tegenwoordig wordt de vastgestelde basiskustlijn door
Rijkswaterstaat in stand gehouden met zandsuppleties.
Palen
Men dacht ooit dat dezelfde kustbescherming zou
worden bereikt met strekdammen zonder palen.
Omstreeks 1810 heeft men aan de noordkant van
Walcheren de palen afgezaagd en vervangen door pieren
van zware natuursteenblokken. Al snel bleken deze
stenen weg te rollen. Palen bleken onmisbaar doordat
ze turbulentie van het water verminderen.
tekst: Jaap van Liere foto's: Cynthia Cats
8 Scheldestromen herfst 2021
BREKEN
palen
Hoewel de meeste paalhoofden op
de kusten van Zeeuws-Vlaanderen,
Walcheren en Schouwen-Duiveland
staan, zijn ze ook elders.
Je vindt ze op de westkusten van
Vlieland en Texel en op de kop van
Noord-Holland. Het zijn vaak die
plekken waar de getijdestroming
grillig verloopt.
Scheldestromen herfst 2021