Je hoofd over de Wie zijn hele leven in Zeeland woont zal er niet van opkijken; lange rijen palen op de Zeeuwse stranden. Ze vertellen een unieke geschiedenis van de strijd tegen het water. Waterschapper Adjan Verhage (48) schreef er een scriptie over. In het boek 'Cronyk van Zeeland' zien we dat de Westkapelse zeedijk, aangelegd omdat het duin steeds verder afsleet, werd beschermd door 22 paalhoofden. In 1540 beloonde keizer Karel V de leden van de heiploeg hiervoor met elk drie 'dobbele ducaten'. Omdat vanaf 1500 de stroomgeul voor de Zeeuwse kust opschoof en veel landverlies optrad, werden op advies van dijkgraaf Arent Janszoon Boom en waterbouwkundige ingenieurs zoals Andries Vierlingh steeds meer paalhoofden geplaatst. Op de 'Zeelandiae Descriptio', een panorama van de Zeeuwse kust uit 1550, worden deze fraai afgebeeld. In 1874 telde de westkust van Walcheren al 119 paalhoofden. "Tegenwoordig staan er 230 hoofden met totaal 140.000 palen op de Zeeuwse stranden!", vertelt Adjan. Werking Adjan: "Paalhoofden zouden twee effecten hebben, voorkomen dat de stroomgeulwand verder oprukt naar de kust en zorgen dat er minder zand wegspoelt van het strand. Eerst werden proefondervindelijk allerlei constructies uitgeprobeerd. Pas met moderne wetenschap kon de werking op langere termijn worden vastgesteld. Paalhoofden, mits op de kop voorzien van zinkstukken en steenbestorting blijken in staat de getijdestroom af te buigen richting zee. De rol van palen bij het vasthouden van zand lijkt echter beperkt." Tegenwoordig wordt de vastgestelde basiskustlijn door Rijkswaterstaat in stand gehouden met zandsuppleties. Palen Men dacht ooit dat dezelfde kustbescherming zou worden bereikt met strekdammen zonder palen. Omstreeks 1810 heeft men aan de noordkant van Walcheren de palen afgezaagd en vervangen door pieren van zware natuursteenblokken. Al snel bleken deze stenen weg te rollen. Palen bleken onmisbaar doordat ze turbulentie van het water verminderen. tekst: Jaap van Liere foto's: Cynthia Cats 8 Scheldestromen herfst 2021 BREKEN palen Hoewel de meeste paalhoofden op de kusten van Zeeuws-Vlaanderen, Walcheren en Schouwen-Duiveland staan, zijn ze ook elders. Je vindt ze op de westkusten van Vlieland en Texel en op de kop van Noord-Holland. Het zijn vaak die plekken waar de getijdestroming grillig verloopt. Scheldestromen herfst 2021

Tijdschriftenbank Zeeland

Scheldestromen/de Waterwerker | 2021 | | pagina 5