een paneel hebben dichtgeschaafd. Zij hadden de stalen
schaaf nog niet, waarmee je "op- 'een haartje" kunt wer
ken, ze deden dat met de veel loggere, zelfmaakte houten
schaven, toen zelfs nog zonder keerbeitel, die het tril
len voorkomt en dus ook nog weer iets fijner werken toe
laat. Fanneer die keerbeitel, dat is een 2e blad, die met
een schroef op de schaafbeitel wordt geklemd, uitgevonden
werd, is niet bekend, maar een mooi bewerkte bossing-
schaaf met het jaartal 1748 ingesneden heeft nog een en
kele beitel en dat is toch een schaaf voor het fijnere
werk. Ook weer zoiets, de "mietergaten" zitten erin,
toch heeft hij ('geprepareerd) een ereplaats je, samen met
een ebbenhouten ellestok van een paar jaar later. De ver
stekken en borsten zijn meestal nog potdicht en zo ze al
opengekrompen zijn, laten ze zien hoe zuiver ze gestoken
zijn. In de gildentijd was een kast dikwijls een examenstuk
de leerling moest er één maken om gezel te worden. Fet ie
dus best mogelijk dat een bepaald exemplaar, zoals in
Veere bijv. als zodanig vervaardigd is.
Nu was niet alleen het gereedschap minder dan tegen
woordig, ook het licht was meestal erg schaars. Vele werl
plaatsen waren lang en smal, altijd met kleine ruitjes na
tuurlijk, want grote glasmaten konden niet gemaakt worden.
Daarbij kwamen dan de zeer lange werktijden, in de zomer
zo van 5 uur s morgens tot 8 uur 's avonds, verdeeld
over 4 "schoften". Via 3 schoften in voor- en najaar,
v/as het er slechts 2 in de winter, want licht was er
niet. Een walmend oliepitje of een kaarslantaarn v/as wei
nig geschikt om precies werk te maken. Het beroerde van
alles was echter dat er ook per schoft betaald v/erd en
dat betekende grote armoede in de winter.
Na 1880 werd er per uur gewerkt, rond de eeuwwisse
ling zo 12 uur per dag nog. Er verbeterde weinig, het
v/as tot kort voor de laatste oorlog zó, dat de "knechts"
zelf voor een lantaarn en olie moesten zorgen, de werk
week was toen al 48 uur, ook in de winter, het was nog
steeds geen vetpot. In die tijd v/as het trouwens voor "de
baas" weinig beters, hij kreeg geen steun bij werkloosheid,
