maquette van de fabriek zelf, ook minstens 10 m. lang. Dat model was niet geplaatst voor de
show, maar in de eerste plaats voor de bouw van de fabriek zelf. De maquettebouwers, een
man of 7 die daar constant aan bezig waren, bleven de eigenlijke fabrieksbouw steeds vóór,
zodat men driedimensionaal kon zien wat op de tekening stond en niet voor onverwachte ver
rassingen kwam te staan omdat de ene leiding de andere in de weg zat of iets dergelijks, wat
bij zo'n ingewikkeld stelsel van schijnbaar kriskras door elkaar lopende pijpen niet denk
beeldig zou kunnen zijn. Zeer interessant.
Weer in de bus en langs de Sloehaven naar de fosfaatfabriek. In de haven lag één van 12 15
ertstankers te lossen, die jaarlijks het fosfaaterts uit Florida aanvoeren. Een deel gaat in
duwbakken naar de fabriek in Duitsland, het grootste deel wordt via lichters in de opslag
plaats, 'de kathedraal', gezogen en voor de laatste vrachten dienen de lichters dan eventueel
zelf als opslagplaats, als alles vol is.
Dat overslaan in lichters, zo vlakbij de opslagplaats, was door de meesten van ons eigenlijk
nooit goed begrepen en zo'n beetje beschouwd als nodeloze extra kosten. Maar hier werd ons
uitgelegd, dat een kade van minstens 15 m. diep, die voor deze tankers nodig is, bizonder
duur is en dat dit de reden is waarom deze methode zo dikwijls wordt toegepast.
We passeerden de zojuist genoemde kathedraal, een loods die eigenlijk alleen maar dak is,
maar wel 45 m. hoog en minstens 5 x zo lang. Geen zware siloconstructie, maar alleen maar
spanten met gordingen, afgedekt met, hoe kan het anders, polyester golfplaten.
Het erst en ook de cokes die voor het proces nodig is, worden hierin los gestort en de
natuurlijke helling van deze grondstoffen bepaalde de schuinte der dakvlakken.
Direct hier achter de Pelletfabriek. Ook weer eigenaardig, zo'n enorm complex waar alleen
maar knikkers, de 'Pellets' worden gemaakt.
Het erts, hier tot poeder vermalen, wordt vermengd met een speciale uit Duitsland
aangevoerde klei. Daarvan worden kleine knikkers gemaakt, gedroogd en gesinters (op een
vuurtje van zo'n 1.000°C.). Ze zijn bestemd om in de volgende fabriek dan de fosfor te
leveren waar alles om begonnen is.
In deze fabriek, waar we nu aankomen, tegenover de waterzuiveringsinstallatie, ook al weer
een fabriek op zich, hadden we wel het spectaculairste deel van onze excursie. Uit de bus
gingen we in twee groepen langs de stalen bordestrappen naar de '12-meter vloer', zoals dat in
het vakjargon wordt genoemd. Hier, op deze hoogte bevinden zich de deksels van de ovens en
wat voor ovens. Er werd ons verteld dat de ovens door 3 electroden worden verhit. Nou daar
was er dan één. Je zag door afmetingen van deze kolos de andere twee nauwelijks staan; als je
dan niet anders van electroden weet dan dat er mee gelast wordt
Het winnen van 1 ton fosfor vraagt dan ook 13.000 kWh. energie. Vol met kabels, pijpen en
vreemde aanhangsels vraag je je af hoe dat allemaal te controleren is. En zo zijn er dan drie
ovens met elk drie van die dingen. Heel die fabriek doet eigenlijk wel aan science-fiction
denken, dat schemerachtige monster, geheel volgebouwd met een wirwar van kolommen,
ketels, buizen, filters enz. in alle richtingen en alle maten van enkele cm. tot vele meters in
omtrek, met zijn ongelijke of hellende vloeren trillend, dreunend en schuddend allerlei
bijgeluiden, zoals de ovenvoeding b.v., die om de zoveel seconden vanaf de '42-meter vloer',
dus van zo'n 30 meter hoger, door de decimeters dikke aanvoerbuis klettert. Die ovenvulling,
de muller noemen ze dat, bestaat uit de genoemde pellets cokes voor het bereiken van de
hoge temperaturen en op een bepaalde maat gebroken grind. Door smelting bij een tempera
tuur van 1.200°C. komt dan de fosfor in gasvorm vrij. Het grind, dat ook vloeibaar wordt,
dient om de slak te binden.
Dit gas, dat nog vermengd is met koolmonoxyde, wordt afgezogen en in de condensketels met
water besproeid. Het gas verbindt zich met het water en slaat neer als fosforzuur. Door dit
water dan meerdere keren te sproeien wordt de concentratie steeds hoger. Op deze wijze kan
dus iedere gewenste samenstelling worden geleverd. Het koolmonoxyde blijft in gasvorm. Het
7
