'MORGENWANDELINGEN IN MIDDELBURG'
Enige maanden geleden verscheen in het Zeeuws Tijdschrift een artikel van M.P. de Bruin
met als onderwerp o.a. Morgenwandelingen in Middelburg.
In dit artikel, dat mij bijzonder aansprak, beschrijft de auteur zijn ontdekkingen in een stukje
Middelburg tijdens een zeer vroege morgenwandeling en de sfeer van rust waarin dit mogelijk
was.
Het is inderdaad een belevenis om, terwijl de stad nog slaapt, met het geluid van vogels en
verder alleen het geluid van stilte langs straten en pleinen te wandelen. Het lijkt of de stad
haar geheimen die verborgen liggen in de loop der eeuwen wil prijsgeven, ieder detail, ja zelfs
een scheur in een gevel als gevolg van een verzakking schijnt iets te betekenen en te zeggen te
hebben.
In een oud koetshuis in de Kuiperspoort, behorende bij een pand aan de Dam, waar al jaren
lang auto's gestald worden, rook ik tussen het stof op de balken nog de lucht van paarden en
van hooi en verbeeldde mij dat aan de roestige spijker in de verweerde muur nog het paarde-
tuig hing. In deze unieke sfeer en serene rust heb ook ik mijn ontdekkingen gedaan. Het
begon allemaal met het Damplein 25/27, enige jaren geleden nog Giststraat geheten. De
kroonlijst van dit monumentenpand draagt het jaartal 1786, sinds het boek van Jilleba weten
we beter. Het onderste gedeelte van deze gevel is aan het eind van de 19e eeuw veranderd in
een winkelpui. Het in natuursteen gebeitelde opschrift laat ons niet in het ongewisse, er staat:
'KOLONIALE WAREN, COMMESTIBLES'. In dit, eind 19e eeuwse gedeelte, zijn vijf
koppen, of hoofden zo u wilt, uitgehouwen, welke, beginnend met een mannelijk exemplaar,
om en om mannen- en vrouwengezichten tonen. Het bijzondere hiervan is dat het om ver
schillende gezichten gaat wat vooral bij de mannelijke is waar te nemen door het verschillende
model snor, zoals onderstaande tekening aangeeft.
Hiermee was mijn nieuwsgierigheid gewekt en tot overmaat van ramp ging ik overal op
plaatsen waar het me nog nooit eerder was opgevallen koppen in gevels ontdekken. Bijvoor
beeld in het pand Nederstraat 10, Lange Noordstraat 70 (hoek Hofplein), Spanjaardstraat 56
en in het poortje van de v.m. brouwerij de Drie Tonnekens aan het Hofplein, terwijl
natuurlijk de voorgevel van het stadhuis een hoofdstuk apart is. Maar overal gaat het weer
om en om om mannen en vrouwen terwijl de mannelijke exemplaren steeds weer van ver
schillende snorren voorzien zijn.
Het typische is dat, zoals uit de navolgende inventarisatie blijkt, het gaat om gevels uit
bouwperioden die soms eeuwen uit elkaar liggen, t.w.:
Nederstraat 10: komt voor op de monumentenlijst, maar wordt summier beschreven. Het
bouwjaar wordt door Jilleba geschat op het tweede kwart van de 17e eeuw; in zijn boek
komt er op blz. 150 een foto van voor. De goot wordt ondersteund door negen koppen;
in monumentenjargon heten deze 'kardoezen'. Ook hier aan de buitenkant mannenkoppen
en verder om en om mannelijke en vrouwelijke exemplaren.
8
