DE ZELANDIA ILLUSTRATA
'Ik hoop op een mooie avond waarbij we ons kunnen verdiepen in de historie van Zeeland'.
Dit zei 2e voorzitter W. Sinke woensdagavond 14 november 1979 in zijn openingswoord van
de bijeenkomst in het restaurant 't Oude Coffijhuis aan de Markt te Middelburg, die door
zo'n 50 belangstellenden werd bijgewoond.
Onderwerp van deze vergadering was een lezing met dia's over de (terecht) beroemde verza
meling van Zeeuwse kaarten, gravures en prenten, de Zelandia Illustrata, die eigendom is van
het Kon. Zeeuws Genootschap. Ons lid, drs. R.L. Koops van het Rijksarchief te Middelburg,
waar deze unieke verzameling ondergebracht is, verzorgde de lezing.
De 2e voorzitter opende de bijeenkomst omdat voorzitter S. Joustra door ziekte verhinderd
was aanwezig te zijn.
Drs. Koops gaf eerst een korte inleiding waarbij hij inging op de historisch-typografische
atlassen in het algemeen en de Zelandia Illustrata in het bijzonder. 'Een historisch-typogra
fische atlas geeft een beeld van een stad of streek in een bepaalde tijd', aldus de heer Koops.
Hij noemde deze verzameling een 18e eeuws fenomeen. De 16e eeuw was de bloeitijd van het
vervaardigen van kaarten en atlassen en toen in de 18e eeuw het verzamelen van de kaarten en
prenten begon, was het materiaal dus al voorhanden. De Z.I. is een losse verzameling van
ongeveer 10.000 losse platen en kaarten.
De verzameling is ontstaan in Holland en Zeeland en na de opzet in verschillende handen
overgegaan. Het Zeeuwse gedeelte, dat later nog werd uitgebreid, is daarna ondergebracht in
het kasteel Popkensburg te St. Laurens.
In 1823, na de dood van de toenmalige eigenaar, lag de unieke verzameling opgeslagen op een
zolder van het slot, een ruimte die daarvoor beslist ongeschikt was. De zoon van de overleden
eigenaar vond deze verzameling en verkocht die aan het Zeeuws Genootschap voor
1200,een voor die tijd behoorlijke som geld.
De verzameling is later ondergebracht in het Zeeuws Museum te Middelburg en ongeveer twee
jaar geleden in bewaring gegeven aan het Rijksarchief; dit mede in verband met het brand
gevaar. De platen en kaarten zijn nu opgeborgen in ladekasten. Momenteel is men bezig de
hele verzameling te fotograferen op de standaardmaat 18 x 24 cm. De originele platen en
kaarten kunnen alleen in bijzondere gevallen worden geraadpleegd.
Uit de beantwoording van enkele gestelde vragen hoorden we van drs. Koops dat de verza
meling wordt bijgewerkt en veel platen afkomstig zijn van rijke kooplieden die ze hebben ge
kocht en verzameld.
De inleider vertoonde daarna een grote collectie van interessante dia's van kaarten en prenten
uit de verzameling. Hij gaf daarbij steeds een toelichting waarbij ons wel bleek dat de oudste
kaarten niet altijd betrouwbaar zijn, omdat ze niet op schaal zijn getekend en dus geen
getrouw beeld geven van de werkelijke toestand.
Na de diavertoning kreeg de heer Koops een hartelijk applaus, waarna de heer Sinke hem be
dankte voor zijn uitvoerige uiteenzetting, die van een grote kennis van zaken en speurzin
getuigde.
C. den Otter
2
