1550 tekende (afgedrukt o.a. in 'Zeeland door de eeuwen heen' van Van
Empel en Pieters naast blz. 81), en de hiermee goed overeenstemmende vogel
vlucht-gravure van het beleg van Middelburg in 1574 (Encyclopedie van
Zeeland, blz. 400).
Als moderne bron noem ik nog de zeer gedetailleerde bodemkaart bij 'De
Bodemkartering van Walcheren' van Bennema en Van der Meer.
Typerend is dat E. in het Oud Arnemuids Voetpad en het begin van de Oude
Veerse Weg de zuid-, resp. de noorddijk van de bree Arnestroom zag, en dat
de kaart van Bennema daartussen veengrond geeft, wat een geul ter plaatse na
het begin van de jaartelling uitsluit. Ook blijkt zowel bij Van Deventer als bij
Bennema dat de Arne bij Arnentuiden én bij Middelburg uitgesproken smal
was, en dat een breder gedeelte halverwege was te wijten aan lokale dijkbreu
ken. Bennema geeft zelfs enkele welen weer, die door dijkdoorbraken zijn
ontstaan.
Nu E. van een geheel achterhaalde visie uitgaat, is het duidelijk dat ook zijn
daarop gebaseerde conclusies heel kritisch moeten worden bezien. Ik meen
diverse onjuistheden in E.'s verhaal hier onbesproken te mogen laten, en ga nu
over tot de door mevrouw Van de Putte genoemde straten.
Brakstraat
Ik kan niet bewijzen dat straatnaam 'Brakstraat' plus huisnaam 'De Brakke'
niet teruggaan op een barak, maar heb wel twijfels. Het woord barak komt in
het Nederlands pas na de middeleeuwen voor en een militair onderkomen zou
ik eerder binnen een vesting zoeken dan daarbuiten. Ook lijkt me een hokje op
een fantasie-gravure een wankele basis voor een gevolgtrekking. Ik merk op
dat een brak een jachthond is, en dat we 'De Brakke' kennen als familienaam
en als naam van een gehucht in West Zeeuws-Vlaanderen. Het is m.i. wel
duidelijk dat de Brakstraat het begin van de Oude Veerse Weg vanaf de
Noorddampoort was, dat zich vootzette via de Lazarijstraat.
Singelstraat
E. zag daar een grote watervlakte, passend in zijn onjuist gebleken idee van
een brede Arnestroom. Ik zie de Singelstraat als een buitensingel die normaal
ontstaan is toen de stadsgracht ten noorden van de huidige Pijpstraat gegraven
werd.
Dam
Achter deze dam zijn de voormalige Korte Delft en Lange Giststraat (thans
Damplein)duidelijk oude dijken die dus uit de lie of 12e eeuw zullen dateren
als reactie op de vloeden van 1014 of 1134, en die niet rond een gegraven haven
lagen, maar langs (een tak van) de Arne zelf, gezien het gebogen verloop en de
onregelmatige oevers. Ik vermoed dat inderdaad de stadsuitbreiding van
midden 13e eeuw slechts ging tot aan de huidige Spuistraat, en dat de Dam als
onderdeel van de toen aangelegde omwalling en ommuring is aangebracht
omdat men een niet afgesloten Arne daar als een te gemakkelijke toegang tot
de stad zag voor belegeraars en mogelijk ook voor stormvloeden.
In 1304 braken de Vlamingen de stadsmuren af en de herbouw ervan bood de
gelegenheid om ter bescherming van de economie ook het havengebied buiten
de Dam binnen de veilige vesting te brengen. Er bestaat overigens ook de
opvatting dat deze tweede stadsuitbreiding oostwaarts pas later in de 14e eeuw
tot stand kwam. Er zijn nog wel enkele argumenten die pleiten voor een
19
