LAAT HET DE WETE WETEN
STADSGIDS MIDDELBURG
Er bestaat behoefte aan een eenvoudige, maar goede stadsgids van Middel
burg. Twee inwoners van Middelburg namen verleden jaar het initiatief om tot
een dergelijke gids te komen. Eén van hen heeft echter inmiddels zijn mede
werking aan het project moeten beëindigen. Vandaar deze oproep.
Wie wil meewerken aan het verzamelen van materiaal om tot de uitgave van
een Middelburgse stadsgids te komen?
Inlichtingen en opgave: Gemeente-archief Middelburg, Stadhuisstraat 2
(Postbus 6000, 4330 LA Middelburg), tel. 01180-26251, tst. 327 of bij de
secretaris van de Heemkundige Kring Walcheren.
MOEREN IN DE POEL, MAAR HOE?
In het kader van mijn onderzoek naar de rol die het binnenwater (tot de komst
van een gemaal in 1929) op Walcheren speelde, ben ik al enige tijd op zoek
naar bepaalde gegevens over moernering. U weet wel: de activiteit waarbij
men, onder andere in de Walcherse poelgebieden, de bovenste laag klei weg
groef, het daaronder gelegen veen (de derrie, de darink) omhoog haalde,
waarna de klei werd teruggestort. Wat dan overbleef waren de karakteristieke,
hollebollige weien, die tot 1929 vrijwel elk winterseizoen onder water kwamen
te staan. Wie nog iets van die na 1945 definitief verdwenen situatie wil
herkennen, is een bezoek aan de Zuid-Bevelandse Yerseke Moer aan te
bevelen.
Het (zoute) veen, dat men op deze wijze had gewonnen, diende na droging tot
brandstof. Gedurende de eerste eeuwen dat deze moernering plaatshad, werd
het ook gebruikt voor de productie van zout. Ik beschik over gegevens,
waaruit blijkt dat de moernering op Walcheren nog tot op het eind van de
zeventiende eeuw op enige schaal werd bedreven. Stellig groef men ook na die
tijd nog wel, maar dan gebeurde het illegaal.
Waar het mij nu om gaat, is de techniek van deze graverij. Daarover verschaft
de literatuur maar heel weinig informatie, en zeker niet specifiek over Walche
ren. Welke gereedschappen gebruikte men bij de moernering, en welke
afmeting hadden de spaden (en dus de uitgestoken brokken veen)? Hoeveel
werd er per dag, per seizoen gegraven? En hoe ordelijk of ongeordend
gebeurde dat?
Bij B.J. de Meij en ook bij Van Wallenburg komt men wel een enkel gegeven
tegen, maar het meeste blijft toch onduidelijk. In een artikel van Vlam valt te
lezen dat tijdens de eerste wereldoorlog, onder andere ten zuidoosten van
Middelburg, nog weer turf werd gestoken. Wie bewaart daaraan een herinne
ring, en kan vertellen hoe dat precies toeging?
De bodemkundige Ovaa onderscheidt enkele systemen die bij het moeren
zouden zijn toegepast. Men groef soms in stroken van 12 bij 5 meter, soms in
sleuven van 3 meter breed of nog smaller, terwijl ook meermalen kon worden
geconstateerd dat enig systeem ontbrak. Wat is hierover op Walcheren
bekend? Noemde men op Walcheren zo'n strook van 12 bij 5 meter een blok,
of was een blok een bepaalde hoeveelheid uitgestoken turven?
Naar uw antwoord op deze vragen ben ik zeer benieuwd! Dat geldt vast en
zeker ook voor andere lezers van De Wete. Laat het De Wete dus weer weten.
A.P. de Klerk
17
