Londense Kaai 17 Plaatijzeren levensboom Dam 37
Een dertigtal panden heeft in het bovenlicht een levensboom, meestal van
gietijzer. Bij oppervlakkige waarneming lijken ze identiek, maar bij nadere
beschouwing blijken er grote verschillen te zijn.
De levensbomen zijn soms strak met weinig wortels en een zeer kleine kruin
(voorbeelden zijn: Londense Kaai 13, Singelstraat 27), maar ook weelderig
met een prachtig wortelgestel en grotere kruin (Londense Kaai 17).
De huidige bewoners van de gerestaureerde panden in de Spanjaardstraat
hebben ook de levensboom in het bovenlicht teruggehaald (Spanjaardstraat
15, 39, 40, 48/50), waarbij de eigen fantasie (nr. 23) en het kunstenaarschap
(nr. 56: Heinkenszand) naar voren treden.
Dat men het woonhuis ook als een levensboom kon zien, waarin mensen met
elkaar gelukkig hoopten te leven, blijkt ook uit de boomnamen, die men aan
verschillende huizen gegeven heeft (De Palmboom: Bellinkstraat 23, e.a.).
Andere figuren, die men in de bovenlichten kan aantreffen, zijn: de dolfijn
(Herengracht 42), de witte zwaan (gered uit het in 1940 verwoeste pand
Rouaanse Kaai 54, thans via Lange Noordstraat 65 op het Damplein 32
beland), een witte duif (Spanjaardstraat 13).
Een bloemenmand kan men in de Gortstraat vinden (nr. 59), een granaatappel
in de Spanjaardstraat (nr. 34) en men zou een lotusbloem kunnen zien in het
bovenlicht van Molenwater 115.
In latere tijd heeft men ook van plaatijzer gebruik gemaakt om vulling te geven
aan het bovenlicht (Damplein 37); een voorbode van de gewoonte om firma
naam of verenigingsnaam op deze wijze in het bovenlicht te plaatsen. De
huidige bewoners zijn zich vaak niet meer van de betekenis bewust.
Zeer fraai is de vulling met drie roosjes in het bovenlicht van het gerestaureer
de pand Zuidsingel 116, waaruit de goede zorg voor het bovenlicht is op te
maken.
Want met een variatie op een oud-Nederlands gezegde geldt:
'Wie het bovenlicht van zijn huis schendt,
schendt het aangezicht van zijn huis!'
Middelburg
waarneming: zomer 1986
Literatuur
1. Z.T. 1968 jg 18 pg 124-126: J.Ch. Cornelis: De levensboom als puiraam-
ornament.
2. In 1974 maakte Cunera Hettema een uitvoerige studie van de bovenlich-
24
