geboefte dat was blijven hangen weg te jagen en andere niet-gewenste personen
de toegang te ontzeggen (2).
In 1614 werd Nicolaas Leurion aangesteld tot 'officier extra-ordinaris oft
Rooroede'. Samen met zes medewerkers was het zijn taak om het platteland
van Zeeland te zuiveren 'van alle vagabunden, landtloopers en de andere, die
gaan bedelen, zoowel mannen als vrouwen' (3).
Op 23 mei 1623 stemden de Staten van Zeeland toe, dat er een officier van de
Rode Roede werd aangesteld over Walcheren. Boeren hadden geklaagd over
overlast door personen. In 1627 keurden de Staten wederom de benoeming van
een Rode Roede goed en zij bepaalden 'dat de resistentie zal mogen met
wapenen sijnen last uytvoeren en in val hij zulcx doende yemant verwondet, is
verklaert, dat hij daeromme niet en zal aenspreekelyck wesen'. Aan het
bestuur van Walcheren stemden de Staten van Zeeland toe om een halve
stuiver per gemet te heffen voor de bekostiging van de Rode Roede (4).
Walcheren en de Rode Roede
Zo kregen de Staten van Walcheren bemoeienis met iets dat niet direkt tot de
waterstaatszorg behoorde. Wel is dit typerend, evenals de instelling van de
landwacht, voor de vergaande bemoeienis die de Staten met het bestuur van
het eiland (platteland) van Walcheren hadden. Aan de andere kant was het
voor het bestuur van het eiland een noodzaak om waterstaatswerken en
materialen te beschermen tegen vernielingen en diefstal.
Andere waterschapsbesturen in Nederland hadden ook Rode Roede-functio
narissen in dienst. Niet overal bekleedden deze functionarissen dezelfde
functie. Deze kon variëren van bode, deurwaarder of veldwachter belast met
het vangen van landlopers, vagebonden en bedelaars, die zich ophielden op het
platteland. Op Walcheren zien we de Rode Roede functioneren in de laatste
betekenis. Vertaald naar onze tijd kunnen we de Rode Roede typeren als een
soort marechaussee of vreemdelingenpolitie.
De herkomst van de benaming is van de roede, een roodgeverfde stok, die deze
lage gerechtsdienaren droegen als 'zinnebeeld' van de waardigheid van de
rechterlijke macht. De rode stok stond bekend als de roede der justitie. De
Rode Roede functioneerde, onder toezicht van de Staten van Walcheren, tot
1812 (5).
Instructie
In 1664 werd een instructie opgesteld. Dit zal wel naar aanleiding zijn geweest
van het plakkaat dat de Staten van Zeeland hadden opgesteld in het jaar
daarvoor. In 1732 werd de instructie door de drukker van de Heren Staten van
Walcheren, Zacharias van Poelje, gedrukt. De instructie was het uitgangspunt
voor het verdere bestaan van de Rode Roede. Stabiel was dat bestaan echter
niet, want herhaaldelijk werden de functionarissen afgedankt, om kort daarna
weer te worden aangesteld. Het is aannemelijker dat een krappe polderkas de
reden was dat de Rode Roede elke keer weer werd opgeheven of ingekrompen
dan dat zij zó effectief optrad dat het platteland van Walcheren elke keer weer
voor jaren van landlopers was bevrijd. Regelmatig kwamen er echter klachten
van boeren over landloperij binnen bij de 'Edele Achtbare Heeren Staten en
Breede Geërfden van Walcheren'. Negen landlieden, vruchtgebruikers onder
8
