La Hollande pittoresque
le coeur du pays
Voyage dans la Hollande méridionale
la Zélande et le Brabant
door Henry Havard
-vervolg-
Deze bittere onenigheden geven wel blijk van een
antagonisme in opvattingen, dat toen overigens tus
sen alle steden bestond; tussen steden d ie elkaar riva
len waren en altijd jaloers op elkaar. De natuur, die
deze nauwe relaties bewerkstelligde, ging hieraan
overigens zelf paal en perk stellen. De haven van
Arnemuiden ging verzanden en Middelburg ging
zich direct met de zee in verbinding stellen door een
mooi kanaal, dat haar eveneens tot haven diende.
Een niet te onderschatten voordeel 'dat' zegt een oude
auteur (Les Delices des Pays-Bas), 'de grootste
schepen er zo gemakkelijk en in zo groten getale
konden afmeren, dat de handel van Middelburg voor
geen enkele stad in Holland hoefde onder te doen'.
Een verdeeldheid op ander gebied zou weldra plaats
vinden, want grote veranderingen begonnen de kop
op te steken. In 1572 gooide de inname van Den Briel
de lont in het kruitvat. Veere en Vlissingen voegden
zich vol vuur bij de opstand, terwijl het rijk Middel
burg, dat juist weer in het bezit gesteld was van haar
overvloedige privileges, trouw bleef aan Spanje,
waaraan ze de tijdelijke achteruitgang van haar rivalen
dankte en ook de teruggave van haar kostbare
voorrechten.
Lange tijd gingen de schermutselingen door met wis
selend geluk. Eindelijk, in de laatste dagen van 1572,
besloten de Zeeuwen hun grote slag te slaan, en
gewapenderhand, de laatste resten van de Spaanse
bezetting die nog op Walcheren was, te verdrijven.
Men legde hier en daar versterkingen aan, verschan
ste zich op de dijken en men begon te schieten.
Maar de inwoners van Veere en Vlissingen hadden
een groot voordeel: zij waren meesters ter zee, en het
arme Middelburg, dat niet bevoorraad werd, zag
niettegenstaande zijn grote moed en al zijn ver
loocheningzich genoodzaakt ten onder te gaan als
gevolg van hongersnood, deze onmeedogenloze vij
and van alle steden waarvoor een beleg geslagen werd.
Een eerste convooi met levenmiddelen, aangevoerd
door Sancho d'Avilla, teruggeslagen bij Borselen
door Joost de Moor, Admiraal van Vlissingen,
slaagde er in een 2e poging in, de linies te doorbreken
en in Arnemuiden enig proviand te brengen.
'Het gevecht was zeer wreed', zegt een tijdgenoot,
'want niemand werd gespaard; allen werden gedood
of verdronken. Men verzamelde op het schip 'De
Olifant' (De Olifant was een der grootste schepen van
de Spaanse vloot; het werd tijdens de actie door de
Vlissingers veroverd) alle menselijke delen, armen,
benen, hoofden, etc. in manden, zodat het eerder een
slagerij dan een schip leek'.
Een tweede convooi, aangevoerd door admiraal De
Beauvays en kolonel Mondragon, moest een omweg
maken naar Vrouwenpolder, waar het debarkeerde
en vandaar Middelburg bereikte, dwars door het
eiland. Een gedeelte van de levensmiddelen bereikte
de stad en Mondragon besloot er het bevel over te
voeren. Het was toen juni. In november mislukte een
hernieuwde poging van Beauvays volkomen, en de
belegerden konden vanaf hun kerktorens de Spaanse
schepen zien, die, nagezeten door de vloot van
admiraal Boysot, vluchtten in de richting van Bergen
op Zoom.
Eindelijk, in januari 1574, toen de stad haast niet
meer kon, besloot de Commandant van Castille een
laatste poging te wagen en deed alles om zijn vloot te
laten overwinnen.
Het is deze grote Armada, die wij vanuit Bergen op
Zoom onder bevel van Romero zien vertrekken en
waarvan we voor de muren van Rommerswael de
vernietiging zien. 'Op dat moment was de honger
snood in Middelburg zo groot, dat men reeds alle
paarden die men had, katten en ratten had opgegeten.
Men maakte brood van lijnzaad en andere zaden, en
men at koeken van zaad, waaruit men de olie had
gehaald'.
Op de laatste Kerstdag, juist voor de overgave,
stierven meer dan 1550 mensen tengevolge van uit
putting. Een aantekening uit die tijd, die ik te danken
heb aan mijn vriend de Stoppelaar, herinnert ieder
van ons aan dingen die nauwelijks 70 jaar geleden
gebeurd zijn.
'Ik, Andries Mathieusz', zegt dit schrijven, 'heb mijn
vrouw op 21 Februari 1574 gehuwd, op dezelfde dag
dat Middelburg overging in de handen van de Prins
van Oranje, en om onze bruiloft te vieren, hebben wij
koeken van lijnzaad gegeten (Lysaet wafelen) en
paardevlees van 2 schellingen het pond, en het brood
kost 6 schellingen (en is voor deze prijs moeilijk te
krijgen) en een pond boter voor 4 schellingen'.
Op die dag was Mondragon verplicht zich over te
geven. Enige dagen tevoren had hij Kapitein Tren-
23
