La Hollande pittoresque
le coeur du pays
voyage dans la Hollande méridionale
La Zélande et le Brabant
door Henry Havard
(slot)
Nu vlug op weg, om de oude stad te doorkruisen.
Middelburg is niet alleen de centrale burcht, het
is ook een helemaal ronde, aardige stad, met in
het midden een rond plein, en de straten lopen
in stralen vanuit dit plein, en in die straten lopen
ronde mensen, d.w.z. mensen die er aardig en
prettig uitzien. Wanneer men het plan van de
stad bekijkt, vindt U er geen straat, geen steeg,
geen doorgang of laan, die recht is.
Bekijk de mensen eens die U ontmoet en U zult
er geen enkele vinden, die er nors uitziet, met
gefronsd voorhoofd loopt en op het eerste
gezicht onaangenaam is. 'Zijn hele voorkomen
is rond', zei een oude schrijver, toen hij van
Middelburg sprak, en dat kan men letterlijk
zowel als figuurlijk opvatten.
Het is niet zonder bedoeling, dat ik de stad op
deze manier benader: het kromlijnige karakter
van de stad en de minzaamheid van haar
bewoners. Want het is niet toevallig, dat het
woord 'rond' in onze taal twee betekenissen
heeft. Rechte lijnen zijn vaak indrukwekkend,
maar maken altijd een wat koude indruk, wat
ernstig, en waarom het woord niet noemen, wat
belachelijk. Gebogen lijnen zijn dat integendeel
nooit.
Is er een eenvoudige overeenkomst tussen deze
2 feiten van een verschillende orde, die onder
één enkel woord te vangen zijn, of is er een
zekere afhankelijkheid? Spruit de rondheid van
de inwoners voort uit de rondheid van de stad,
of hebben zij zelf, daarentegen, gewild, dat de
Zeeuwse Hoofdstad voldeed aan het oude
gezegde: 'Goed Zeeuws, goed rond'.
Ik zou hierover geen oordeel willen vellen, en ik
denk, dat het het verstandigste is, een voorzichtig
voorbehoud te maken, dat beide soorten 'rond
heid' door heel verschillende oorzaken kunnen
worden bewezen.
Laten we de plattegrond van de stad, vooral een
oude plattegrond, en wel die van Smallegange
uit de 15e eeuw, eens bekijken. We zien hierop
de Abdij in het centrum een soort kern vormen,
en rondom deze kern lopen alle straten cirkel
vormig. Ze lopen uit op wallen, die een bijna
zuivere cirkel vormen. Nemen we daarna de
kaart van Blaeu, die zo precies, zo gedetailleerd,
zo compleet, en ik zou bijna zeggen: zo onberis
pelijk is. De oude sloot is de Lange Delft
geworden (letterlijk lange sloot, het woord
Delft komt oorspronkelijk van het werkwoord
delven), en het is de voornaamste straat in de
stad, en de andere straten lopen nog steeds
evenwijdig daaraan, d.w.z. cirkelvormig. Zelfs
de waterwegen doen mee aan deze evenwichtig
heid en de wallen, buitenste omgrenzing van de
stad completeren dit samenspel van concentri
sche cirkels.
Het schijnt dus de Abdij met zijn ronde vorm
geweest te zijn, die de grondslag heeft gelegd
voor deze cirkelvormige constructie.
Wat betreft de 'rondheid' van de inwoners,
geloof ik, dat ze die van hun voorouders hebben
geërfd, die rijke lieden en handige kooplui
waren, die al lang wisten, datje met stroop meer
vliegen vangt dan met azijn, d.w.z. dat je meer
bereikt met vriendelijkheid dan met onbehou
wen manieren en een knorrig gezicht, en die,
door de omgang met vreemdelingen, zich zeer
goede manieren hadden eigen gemaakt.
En laten we niet vergeten, dat Middelburg al
gedurende 4 eeuwen, dat ze de Franse wijnstapel
bezat, en de 'Septembertroebelen', zoals de
geestelijke Meudon het noemt, nooit was bloot
gesteld aan een gevoel van melancholie of aan
verval van krachten. Ze had haar inwoners
integendeel altijd een gevoel van vertrouwen,
minzaamheid en kameraadschap gegeven.
Tegenwoordig is de wijnstapel verdwenen, en
de 'wijnheeren' zijn van hun voetstuk gedaald.
Ze hebben hun plaats afgestaan aan eenvoudige
wijnkopers, maar hun goede humeur hebben ze
behouden en ook de esprit, die daarmee samen
hangt. We gaan nu op het stadhuis de burge-
16
