GEHUCHTEN MOGEN WEER EEN NAAM HEBBEN. OVER PLAATSNAAMBORDEN IN DE GEMEENTE VALKENISSE A.P. de Klerk Kleiner dan klein; dat zijn een stuk of 25 gehuchten, verspreid over Schouwen-Duive- land, Tholen, Zuid-Beveland en Walcheren. De geschiedenis die deze buurtschappen met elkaar gemeen hebben, is inmiddels vrij goed bekend1. Het waren in de meeste gevallen kerkdorpen waarvan de kerk bij de schermutselingen in de jaren '70 van de 16e eeuw tot ruïne werd. In de daarop volgende wederopbouwfase ontbrak het de gewestelijke overheid aan geld voor her stel van alle kerkgebouwen. Met het besluit tot wederopbouw óf tot (verdere) afbraak van de kerk werd in feite beslist over het voortbestaan van het bijbehorende dorp. In het laatste geval verdween mét de kerk het "oudste lokale verzor gingselement"2 en gleed het dorp vervolgens langzaam maar zeker af tot een gehucht of minder. Een ontwikkeling dus van kerkdorp tot kleine kern zonder kerk. Op Walcheren hebben tenminste tien buurtschappen deze bijzondere ontwikkeling doorgemaakt. Ze verdienen alleen al om die reden onze speciale aandacht en uiter ste behoedzaamheid. Ook omdat ze in de ogen van veel beleidsmakers vogelvrij zijn; te klein namelijk om als dorp en te compact om als buitengebied betiteld te worden. Het voorzie- ningenbeleid heeft in deze gehuchten niets te zoeken en het beleid inzake de beschermde dorpsgezichten heeft er meestal niets te be schermen. Ter gelegenheid van de presentatie van "Walacria deel 2", op 14 april 1989 te Hoogelande, heb ik aandacht voor de proble matiek van deze zeer kleine kernen gevraagd. "Het minste dat wel bepleit zou kunnen worden is dat de naam van deze kernen niet verdwijnt, noch van de kaart, noch van het plaatsnaam bord. En waar dat laatste al wel is gebeurd, moet de anonimiteit worden opgeheven". De gehuchten in kwestie mogen klein zijn, ze zijn zeker niet zonder betekenis. "Omdat de geschie denis hier ondanks alles zichtbaar is gebleven. Niet de geschiedenis van abten en keizers, wél de geschiedenis van gewone, meestal naamloos gebleven boeren en darinkdelvers. Maar dat mag geen reden zijn om deze kernen -na het verlies van hun kerkgebouw in de 16e eeuw- in de 20ste eeuw van hun plaatsnaam te beroven"3. Eind 1989 heb ik dit pleidooi in een brief aan burgemeester en wethouders van de gemeente Mariekerke toegespitst op de in hun gemeente gelegen gehuchten. En dat onder verwijzing naar Schouwen-Duiveland, waar onze zuster vereniging "Stad en Lande van Schouwen-Dui veland" nog niet zo lang geleden de plaatsing van nieuwe borden heeft weten te realiseren. Een initiatief waarop met groot enthousiasme door gemeentebesturen en plaatselijke bevol king werd gereageerd. Begin 1990 heb ik het gemeentebestuur van Mariekerke op zijn ver zoek voorzien van gegevens die het mogelijk zouden maken om te bepalen bij welk gehucht en waar precies borden behoorden te verrijzen. Het resultaat; in Mariekerke zijn alle gehuchten inmiddels voorzien van een officieel plaats naambord, uitgevoerd in wit met zwarte belet tering. Hoogelande werd, in het kader van de viering van het 800-jarig bestaan, de primeur gegund; op 31 mei 1990 vond de onthulling van het bord "Hoogelande" aan de Meinersweg plaats4. Mijn hoop met deze eenmansactie (waarvan ik hier op verzoek van bestuur en redactie kort verslag doe) was dat goed voorbeeld goed zou doen volgen. En ziedaar. Per brief van 4 april 1991 verzochten burgemeester en wethouders van de gemeente Valkenisse aan het bestuur van onze Kring om medewerking bij een initiatief dat alle instemming verdient. Wat dat initiatief behelst, hebt u inmiddels met eigen ogen kunnen waarnemen. Niet alleen zijn plaatsnaamborden opgesteld bij Klein-Valkenisse, Krommenhoe- ke, Boudewijnskerke en Sint Janskerke. Maar deze borden zijn bovendien voorzien van een "educatief onderbord" met een beknopte tekst die informatie verschaft over de geschiedenis van het gehucht in kwestie. Via het bestuur van onze Kring heb ik in mei 1991 de gegevens geleverd voor de tekst van deze "onderborden". De verstrekte informatie is hieronder integraal opgenomen. Klein-Valkenisse Valkenisse is nooit een dorp of parochie ge weest. Voor de gemeentelijke herindeling van 1 juli 1966 behoorde het tot de voormalige ge meente Biggekerke. In de 17e eeuw droeg een 29

Tijdschriftenbank Zeeland

de Wete | 1993 | | pagina 31