lettergreep van beide woorden kan bij het be
palen van de afbeelding van het wapen een rol
hebben gespeeld. In de tijd dat het waterschaps
bestuur van Walcheren de walvis in haar wapen
opnam, eind zestiende eeuw, was de gestrande
walvis een opzienbarende verschijning. Tussen
1531 en het eind van de zeventiende eeuw zijn er
op de Nederlandse kust minstens veertig walvis
sen gestrand. Op het Panorama van Walcheren
uit 1550, getekend door Antoon van den Wijn
gaerde ligt ter hoogte van Vlissingen op het
strand een aangespoelde walvis. De lichtglooi-
ende kust brengt het fijngevoelige systeem van
echopeiling waarmee walvissen hun weg vinden
in de war. De vis werd in een periode van angs
ten en onzekerheden van oorlog en godsdienst
twisten gezien als een voorteken voor naderend
onheil. De walvis werd in die tijd veelvuldig op
schilderijen en gravures afgebeeld en beschre
ven in rijmelarijen en pamfletten.
Smallegange interpreteert de Walcherse walvis
in zijn Cronyl van Zeeland uit 1696 als volgt: 'de
opsienders over de Dijkagie van Walcheren
gebruiken voor haer wapen een walvisch op de
zeebaren swemmende, omdat sij tegen de woeste
zee, daer die visch in leeft, met de dijken wel te
versorgen, te strijden hebben...'
De afbeelding van de walvis heeft in de loop van
de tijd veranderingen ondergaan. De afbeel
dingen uit de zestiende en begin zeventiende
eeuw tonen een monsterachtige vis. Als gevolg
van minder kritieke momenten in de geschiede
nis van de Republiek der Zeven Verenigde
Nederlanden en door de walvisvaart en -industrie
is het beeld van de walvis veranderd, ook in het
wapen van Walcheren.
In 1990 introduceerde het Waterschap een logo,
gebaseerd op het wapen. Zwemt de vis op het
wapen al vier eeuwen naar links, de water
schapsbestuurders hebben nu 'een ruk naar
rechts gemaakt', terwijl de nieuwe vis ook niet
meer spuit.
Een voorteken?
Zie over het verschijnsel van de walvissen op de
Nederlandse kust S. Schama, Overvloed en
onbehagen. De Nederlandse cultuur in de Gouden
Eeuw, blz. 138-152, Amsterdam 1988.
Het Panorama van Antoon van den Wijn
gaerde is deze zomer te bezichtigen in het
Zeeuws Museum te Middelburg.
L.M. Holle stelle
Gestrande walvis ten oosten van Vllssingen. Detail van het Panorama van Antoon van den Wijngaerde, 1550.
29
