Warwijkse poort lag, in Zanddijk-buiten.
Deze poort stond dicht bij de molen en zal aan
het eind van de Warwijksestraat gestaan heb
ben, waar de Gapingseweg op uitkwam en ook
de weg naar Vrouwenpolder.
De Middelburgse- of Zandijksepoort stond aan
de weg die naar Middelburg ging. Een andere
transportbrief vermeldt dat de lijnbaan aan de
Gapingseweg lag, wat dus aardig klopt met de
genoemde lokatie.
Doordat de meeste steden maar krap in hun
"jasje" zaten de gemeente Vlissingen heeft in
een ver verleden grote delen van West-Souburg
en Koudekerke moeten annexeren om aan
grond te komenlag de lij nbaan nog net op het
grondgebied van Zanddijk-buiten.
Zoals gezegd lag dit gebied pal ten westen van
Veere en de Veerse watergang. In het zuiden en
westen grensde het aan Schellach, Gapinge en
Vrouwenpolder. Na de Franse tijd kwam het bij
Vrouwenpolder, evenals Schellach. Vóór de
Franse tijd werd dit gebied samen met Klevers-
kerke bestuurd door de Landsvierschaar van
Veere. De stad Veere had een apart bestuur
maar kon invloed uitoefenen omdat er van haar
schepenen ook zitting hadden in de Landsvier
schaar. Niets nieuws onder de zon dus, daar de
genoemde gemeenten met uitzondering van
Kleverskerkethans weer één gemeente vormen.
Wat een lijnbaan of touwslagerij ongeveer was,
kunnen we ons nog wel herinneren uit het
bekende liedje over Michiel de Ruijter:
In een blauw geruite kiel
Draaide hij aan 't grote wiel
Dé ga-a-a-a-anse dag
Door het draaien aan een (groot) wiel een
soort spinnewielwerden dunne hennepdra
den in elkaar gevlochten en kon allerlei touw
werk gefabriceerd worden. Voor het maken van
lange touwen scheepstrossen en dergelijke
was een lijnbaan nodig.
Er zullen grote en kleine banen geweest zijn. De
grotere bevonden zich op een groot buitenter
rein waar palen van wel twee meter hoog opge
steld stonden, waarlangs de draden geleid wer
den om niet in een grote kluwen verward te
teken. Ongeveer zoals vroeger de drooglijn-
palen om de was te laten drogen.
Het hele proces werd dus met mankracht op
gang gebracht door aan een wiel te draaien.
Ook werden er wel paarden voor gebruikt, die
steeds kringetjes moesten lopen, net als vroeger
bij een rosmolen waar veevoer gemalen werd.
Bij de lijnbaan van de Heer Lampsins, waar
Michieltje immers vóór zijn succesvolle carrière
als zeeman werkte, werd het kennelijk door
mankracht gedaan. Hij werkte er al op tienja
rige leeftijd, voor zes stuivers per week!
Aangezien hij nog een kind was, was dit soort
werk blijkbaar dikwijls voorbestemd voor aan
komende medewerkers. Er was immers niet veel
hersenwerk voor nodig om aan zo'n wiel te
draaien en vermoedelijk zal men er vaak jonge
arbeiders of minder volwaardigen voor ge
bruikt hebben. De oudere arbeiders zullen over
het algemeen het werk gedaan hebben waar
meer vakmanschap voor vereist werd en uiter
aard ook het zwaardere werk. Dat een en ander
verschrikkelijk geestdodend en saai geweest zal
zijn, zeker voor een aktieve jongen als Michiel,
hoeft geen betoog. Er zal menige zucht geslaakt
zijn en dikwijls naar de klok gekeken zijn voor
de avond of schafttijd aangebroken was. Als die
althans in de buurt aanwezig was.
Volgens L.W. de Bree in zijn boek: "Het platte
land leert lezen en schrijven", werden er in de
vorige eeuw, toen kinderarbeid nog volop in
zwang was, zelfs kinderen van 5 a 6 jaar in de
lijnbanen tewerkgesteld. En lange dagen dat er
door hen gemaakt werden! Dagen van 11 a 12
uur waren geen uitzondering.
Wanneer de lijnbaan annex meestoof in Zand
dijk is opgericht heb ik niet kunnen achterhalen.
Het zal waarschijnlijk in de Gouden Eeuw of
eerder geweest zijn. Toen was er immers volop
expansie en werk en zullen er vooral op scheeps-
bouwgebied talrijke bedrijven opgericht en of
uitgebreid zijn.
Iedere havenstad van enig formaat had er wel
één. Een havenstad als Rotterdam had er wel
tien of meer. Vlissingen had er twee. Eén in de
Lampsinsstraat waar Michiel de Ruijter ge
werkt heeft, thans bedrijfsterrein van de Ko
ninklijke Maatschappij De Scheldede ande
re stond in "het land Gozen"; een gebied dat
kortgeleden eveneens bij De Schelde hoorde,
maar waar thans het nieuwe winkelcentrum
Scheldeplein gesitueerd is.
Mijn eerste vondst m.b.t. de Zanddijkse lijn
baan is van 1712. Maar het kan al een ouder
bedrijf geweest zijn. De lijnbanen van Vlissin
gen zijn al in het begin van de 17e eeuw opgericht
(circa 1625). In de loop van de 18e eeuw werden
26
