op Veere's stadhuistoren het traditionele haan
tje-van-den-toren missen en daarvoor in de
plaats een schip een viermaster, van kundig
smeedwerk aantreffen. Een schip als windwijzer
is voor dit oude handelsstadje een bijzonderheid
geweest, want, halen wij de woorden aan van
den kroniekschrijver Johan van Revgersber-
ghen, die zegt: op dit Stadthuys is in den jare
1599 ghestelt ende gemaeckt een cierlijcken
tooren, van de grondt af aerdich ende propijs
gebout, alsser wel in Zeelandt geen te sien is, na
de mate van sijn proportie, op welcke spitse
gestelt is, ende staet noch alsnoch een verguldt
schip, tot teycken van haer ouden endegedueri-
gen handel ter Zee.
Het is echter niet waarschijnlijk dat Veere's
stadhuistoren altijd een schip heeft gehad, al
thans die toren welke nu nog bestaat dateert
slechts van 1599, hoewel er tevoren bij het
bouwen, een andere toren moet hebben bestaan.
Wij lezen in de stadsrekeningen van 1476 dat
aan zekeren Cornelis Bartels voor een vaessche
coopers, daar men die weerhanen op den toorn
af maecte en op die hout maelge (draaiden) een
bedrag van 4 schellingen en 2 grooten Vlaenis
werd betaald. Hieruit zou men we! kunnen
afleiden, dat toen geen schip, doch een haantje
op den toren moet hebben gestaan. Even verder
komen nieuwe desbetreffende posten voor, want
15 schellingen werden aan Jan IJsebrantz be
taald voor het schilderen en vergulden van de
weerhanen op het stadhuis en den toren, en van
die coppen van die weerhanen en anders opt
stedehuys te vergulden kreeg hij nog 20 schellin
gen.
Stappen wij af van dit punt en bezien wij het
bestaande schip, dan komen wij tot stilstand
voor een tweetal vragen, die niet zo eenvoudig
op te tossen zijn: dateert dit scheepje van 1599
(eventueel iets vroegerof heeft men het pas in
1706 op den toren geplaatst? Eerst moet de
tweede mogelijkheid onder oogen genomen
worden. Op den boegspriet staat een vlaggetje,
dat het wapen van Borselen voorstelt, namelijk
een zwart veld met een horizontalen zilveren
balk; dit vlaggetje heeft bovenin het jaartal
1706, terwijl van onder II. M staat, waarschijn
lijk initialen. Is dit vlaggetje even oud als het
schip, dan weten wij, dat er iets gebeurd is met
het scheepje dat in 1599 op den toren geplaatst
is, maar het staat geenszins vast, dat deze vlag
met datum vanaf den beginne op het schip heeft
gestaan, en te bewijzen is het niet, dat wij geen
nauwkeurige teekeningen hebben van dien tijd,
waar wij anders de details zouden kunnen
nagaan. Er bestond in die dagen een zeergroote
mate van vrijheid in teekenen, in weerwil van
het feit, dat de teekeningen van vorige eeuwen
den indruk geven zeer nauwkeurig te zijn.
Het scheepje, zooals wij het zien, is dus in ieder
geval ruim twee honderd jaar oud. Bezien wij
daarentegen het scheepsmodel, dan valt dade
lijk de gelijkenis op met die schepen, welke in de
16e eeuw op de Noordzee voeren. Maar ook dit
zegt nog niets, ergo, een afdoende oplossing
betreffende de vraag of 't scheepje van den
oorsprong van den toren dateert, dan wel
werkelijk van de datum die in het boegspriet
vlaggetje staat gesneden zal wel voorloopig niet
te bereiken zijn, vermits nergens melding ge
maakt wordt van het verdwijnen van het scheep
je van 1599.
De windwijzer zooals wij die nu hebben heeft op
den beganen grond ieders verbazing gewekt,
zoo niet wat betreft zijn gewicht -het schip
weegt ongeveer 60 kg- dan toch aangaande zijn
afmeting. Van voor- tot achtersteven meet
het schip 2 meter, van de kiel tot het vaantje 1.65
meter.
Zooals reeds gemeld, is het een viermaster, eenigs-
zins van het mode! dat als type van een oorlogs
schip van de 16e eeuw voorkwam. Eigenlijk zou
men het als een dier typen kunnen beschouwen:
twee groote masten en dan op het achterplecht
nog twee kleine masten, die evenals tegenwoordig
de bijzeilen aan boegspriet en de zoogenaamde
vlieger, slechts bijgezet werden als het noodig
was, soort bezaansmasten dus.
Het schip voert vijf vlaggen: de reeds vermelde
vlag met datum en initialen aan den boeg en het
wapen van Borselen, dat ook voorkomt in het
wapen van Veere; de twee achterstevenmasten
voeren eveneens het wapenschild van Borselen,
dus dat van de voorname heeren van Veere.
Van de twee andere masten voert de voormast
een vlag met het wapen van Zeeland in een
anker, terwijl het woord Vere langs den stok
staat. De hoofdmast voert het wapen van
Oranje met de markiezenkroon; daarboven
heeft men een wimpel aangebracht, waarin
uitgesneden is REP 1933, ter herinnering aan de
reparatiewerkzaamheden van dit jaar. Naar
sommigen zich nog weten te herinneren is het
schip ongeveer vijftig jaar geleden ook eens
voor dergelijke doeleinden naar beneden ge
haald. Het scheepje is voorts zeer fraai bewerkt
12
