HOE GILLIS PIETER WIJNMALEN
BURGEMEESTER VAN VEERE WERD
weghalen der boter (zonder koopmanschap),
waartegen elke redenering door tal van voorbeel
den wordt krachteloos gemaaktelk geneesmid
del tot zuivering wordt geweigerd, vond soms
probaat in dat poeder of door duivelsdrek - de
booze geest verbranding is het ultimatum.
Onlangs, het is circa twee maanden geleden,
kwam op Zondag tot mij een bejaarde boer met
twee jongens van om en bij de 20 jaar, om vier
stuivers Zwarte kunstpoeder, het poeder te
halen, en in kleine dozes afteleveren, gaf niets
bijzonders dan de opmerking der eenen jongen
dat hetgeen zwart poeder was, de oude Mentor
stelde hem gerust, zeggende dat het alleen de
naam was, maar dat het juist was zoo als hij
verlangde. Hij had bij drie apothekers geweest,
een kende het we! maar mogt het niet ver-
koopen - een ander zeide dat het niet bestond,
bij een derde was hij door allen uit gelagchen.
Veertien dagen later kwam een der jongens nog
voor twintig cents halen - en op mijne vraag
waarvoor hij dat moest gebruiken, ontving ik
tot antwoord, het moest dienen om afgekeurd te
worden voor de militie, den anderen had daar
door een laag nummer getrokken! Een gist-
bode* te Westkapelle, Hubregtsen genaamd, in
de wandeling alleen bekend onder de bijnaam
Koegeltje, waartoe zijn gebogen bijna ronde
gestalte waarlijk eenige aanleiding scheen gege
ven te hebben, wilde voor eenigen tijd eene
leening sluiten van een daalder, om zoo als hij
verklaarde eene(n) geestbezweerder in Vlissin-
gen te betalen, zijne dochter had lang gekwollen*
en den doctoor kon haar niet helpen - zoodat
hij op aanraden van buren besloten had tot
bovenstaande zijne toevlucht te nemen; die vent
had alles gezeid zooals zun dochter was, en dat
ze betooverd was, en moest voorlopig geld
hebben Eenige tijd later kwam hij nog om
zwarte poeijer om op haar bed te strooijen -zijn
eigen (kort daarna) overlijden stelde mij buiten
gelegenheid de familie naar de lijderes te vragen
Ik kom uit hetgeen apotheker Van der Harst
aan Dr. De Man vertelde niet te weten welke
kruiden hij voor het poeder gebruikte. Beroeps
geheim misschien?
Dr. De Man denkt aan gedroogde poeder van
doornappels (Datura stramonium) of belladonna-
bessen, ook weldoodkruid of wolfskers (Atropa
belladonna) genoemd.
Jan Vader (1875-1966) daarentegen heeft het
over gedroogde poeder van de wolfsmelk (Eu
phorbia). Kortom, dit blijft voorlopig een vraag
teken.
Tenslotte kom ik tot de conclusie dat het
gebruik van het wondermiddel, zoals de uitvin
der Kenelm Digby het bedoelde, in alle voor
beelden niet aan bod is gekomen.
Koek-kappen: Was een kermisvermaak. Men moest met
een bijleen taaie koek in stukken slaan. Er werden hiervoor
verschillende soorten bijlen gebruikt.
Gistbode: De bode, die de gist van de Middelburgse
bierbrouwerij haalde en naar de bakkers in de dorpen
bracht.
Gekwollen: geleden, een kwaal gehad.
Geraadpleegde boeken:
- Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Weten
schappen, Encyclopedie van Zeeland, deel III,
Middelburg, 1984.
- Dr. P.J. Meertens, Een Zeeuwse volkskundige
enquête uit 1860, Amsterdam, 1961.
- H.Q. Janssen, De Oude Tijd. 1 (Volksgeloof),
1869.
F. v.d. Driest
Voor het volgende waar gebeurde verhaal moe
ten we ons even buiten ons eigen heem begeven.
We gaan naar de stad Utrecht in het jaar 1880.
Dus ten tijde dat Willem III de scepter over ons
land zwaaide. Al sinds mensenheugenis was
Utrecht een garnizoensplaats en zag je dagelijks
de troepen door de stad marcheren.
Een van de kapiteins bij het leger was Gillis
Pieter Wijnmalen, die een uitstekende staat van
dienst had en zeer gewaardeerd werd voor de
wijze waarop hij de recruten opleidde.
Echter op zekere dag maakte hij een grote fout
23
