Eigen (kleuren)foto's, gemaakt in antiekzaak Willem's
winkel door A. Franken.
gelijk Heineken).
Mogelijk is de naam afgeleid van de grondvorm
van de precies tegenover het bedrijfspand gele
gen abdijtoren ("Lange Jan"). Vanaf de straat
zijde ziet men namelijk vijf zijden, de zesde is
hoekloos en grenst aan de binnenmuur van de
kerk (zie bijgevoegd kaartje uit verzameling
Handschriften inv. nr. 872). Op deze tekening
heet de brouwerij nog "De Wolzak", genaamd
naar een nabijgelegen huis met dezelfde naam in
de Lange Delft. De brouwerij stond als het ware
in de achtertuin van huis "De Wolzak" en
kwam uit op de Wal. Dommisse beweerde in
1904 dat de voormalige, in 1552 opgerichte,
brouwerij "De Wolzak" dezelfde was als de
toen nog bestaande "Vijfhoek"1. De vraag is of
dat waar is. Feit is dat omstreeks 1601 beide
brouwerijen genoemd worden in diverse bron
nen2. Het betreft hier het haardstedengeld, een
belasting op vaste goederen ter bekostiging van
oorlogen ter zee en ter land. De rekening van
het haardstedengeld over het jaar 1601 vermeldt
naast het huis van Cornelis van den Broucke,
brouwer "In den Wolsack" het huis ghenaemt
"Den Vijffhouck", wesende de brouwerije op
den Wal, bewoont door Verdast Cortghemet.
Diezelfde Cortghemet en Van den Broucke
komen ook voor als eigenaren van genoemde
brouwerijen voor de levering van diverse "Bor-
deensche ocxhooffden schipsbier" in de reke
ningen van de commis de vivres en ammunitie
over het jaar 160F. Indezelfde serie rekeningen
komt "Ferdas Cortghemet" al voor als brouwer
in de periode 1596/1597, maar pas vanaf het
jaar 1598/1599 verschijnt de toevoeging "In den
Vijffhouck op den Wal4.
Kesteloo5 vermeldt in zijn "De stadsrekeningen
van Middelburg" enkele malen brouwerij "De
Wolsack" (oprichting 1552 en toelage voor
pannendak in 1603), maar "De Vijfhoek" komt
in de periode 1450-1810 helemaal niet voor.
De brouwerij "De Wolzak" is in 1649 afge
broken ten behoeve van de aanleg van de Nieu
we Kerkstraat6. Mogelijk is toen de klandizie
van deze brouwerij overgenomen door "De
Vijfhoek". Het is echter wel opvallend dat "De
Vijfhoek" daarna nog zo weinig voorkomt in
bronnen. Er overlijdt in 1653 nog ene brouwer
Pieter Cortghemet, die gezien zijn naam moge
lijk eigenaar van deze brouwerij was geweest.7
Pas in 1812 duikt de bierbrouwerij weer op in
het archief van de Prefectuur op een staat van
fabrieken in Middelburg8.
De brouwerij is dan eigendom van Waterlander
en De Stoppelaar. Op 11 juli 1822 overlijdt
Johannes Hermanus Waterlander, in leven
directeur van de Middelburgsche Commercie
Compagnie, wonende in het huis "Orleans" in
de Nieuwstraat en nalatende de brouwerij "De
Vijfhoek" aan zijn enige erfgenaam, Pieter de
Stoppelaar. Deze gegevens zijn behalve in de
Memories van Successie ook te vinden in het
archief De Stoppelaar, aangevuld met andere
informatie9. Zo blijkt o.a. uit een briefhoofd dat
de firma Waterlander De Stoppelaar, geves
tigd aan de Kuiperspoort wijk G 89-91, opge
richt werd in 1765 en zich in 1929 de oudste
wijnfirma in Zeeland noemde. Ter aanvulling
hierop vond ik in Kesteloo dat in 1736 de
makelaar in wijnen Salomon van Benthem ver
vangen werd door Pieter Waterlander jr.
Omstreeks 1842 blijkt Pieter Jacobus Serlé
eigenaar te zijn van de brouwerij, die dan twee
ketels en een molen bevat. Het bedrijf biedt
werk aan zeven arbeiders. Bij zijn overlijden op
28 juni 1843 laat Serlé de brouwerij na aan zijn
twee kinderen Leendert Jacobus en Symon
Marinus. Op 23 december 1856 wordt de
12
