Prinsesse-, Gerste
en Lager Bieren,
„DE VIJFHOEK"
Stoombierbrouwerij en Ijsfabriek
Dagelijks uersch rum ijs uoorhanden.
brouwerij aan het Koorkerkhof wijk A 108 voor
8100,verkocht aan Verhulst Luteijn
(Naamlijst Middelburg 1856). De naam van dit
bedrijf verandert omstreeks 1863 in Luteijn
Co. Naast Luteijn Co. kent Middelburg in die
tijd nog twee andere bierbrouwerijen, nl. "De
Lelie" aan de Varkensmarkt wijk K 291 van C.
Nuijs, later K.H. Dronkers en "De Moriaan"
aan de Herengracht wijk M 45 en 47 (hoek
Volderijlaagte), op 18 juni 1847 gekocht door
Johannes Sentinus van Burg. "De Lelie" stopt
haar bierproduktie omstreeks 1866 en "De
Moriaan" moet zijn opgeheven tussen 1864 en
1873. De enige dan nog overgebleven brouwerij,
"De Vijfhoek", tevens ijsfabriek, wordt in 1906
uitgebreid met een gasmotor van 10 pk en een
ijsmachine in het perceel Nieuwe Kerkstraat.
Een advertentie in het adresboek van Middel
burg voor 1917 prijst de prinsesse-, gerste- en
lagerbieren aan van de stoombierbrouwerij (zie
afbeelding). Dan is het einde echter al nabij,
want in maart 1917 wordt "De Vijfhoek" opge
heven. Nadat gemeentearchivaris Unger in 1918
verwoede pogingen doet om het volgens hem
belangwekkende archief in zijn bewaarplaats te
mogen opnemen, wordt in het gemeenteverslag
van 1923 medegedeeld wat ermee is gebeurd:
het merendeel blijkt te zijn vernietigd en de
schamele overblijfselen uit de periode 1827-
1917 worden in dat jaar geschonken aan het
gemeentearchief, alwaar ze zijn verbrand na het
bombardement van Middelburg op 17 mei
1940. De in 1917 aan het (Zeeuws) museum
geschonken voorwerpen uit de brouwerij zoals
roerhouten (stokken), kophaken, brandijzers
en het meest interessante voor mijn artikel, de
gevelsteen zijn nog bewaard gebleven10. De
gevelsteen bestaat uit een vijfpuntige ster.
MIDDELBURG KOORKERKHOF A 108
LEVEREN 3I»
Adresboek Middelburg 1917.
Laatste advertentie voor opheffing in 1917.
Daaronder ziet men gekruist twee roerhouten
of roerstokken en in het midden een voorwerp
dat op een bijenkorf lijkt, maar misschien wel
een wolzak (wolbaai) voorstelt, zodat dan met
een de relatie met brouwerij "De Wolzak" is
verklaard?
De firma Denevers, wijnhandelaar sedert 1870,
neemt omstreeks 1929 zijn intrek in de voormali
ge brouwerij "De Vijfhoek" en in 1930 wordt
het pand geheel verbouwd tot likeurstokerij.
Misschien is toen het raam met de vijfpuntige
ster verwijderd uit de oorspronkelijke brouwe
rij. Een van de nazaten van de familie Denevers
kan zich niet herinneren ooit het raam te
hebben gezien in het vernieuwde bedrijfspand.
Dat de brouwerij in 1929 betrokken was bij de
brand in de Lange Delft, zoals gesuggereerd
wordt in De Wete van januari 1994, lijkt me zeer
onwaarschijnlijk daar deze namelijk gelegen
was tegenover de Koorkerk, terwijl de brand
toen aan de andere zijde van de Lange Delft
woedde, ongeveer ter hoogte van de Sint Jan
straat.
A.F. Franken
1 P.K. Dommisse, Onderzoek naar de eerste om
walling en omgeving der stad Middelburg.
In: Archief, vroegere en latere mededeelingen
voornamelijk in betrekking tot Zeeland, uitgege
ven door het Zeeuwsch genootschap der Weten
schappen, 1904, p. 27.
2 Rijksarchief in Zeeland, archief Rekenkamer C
inv. nr. 1450 (rekeningen van de commies van de
vivresjen Rekenkamer D 4727A (haarstedengeld).
3 RAZ, Rekenkamer C inv. nr. 1451 (rekeningen
van de commies van de vivres en ammunitien in
Zeeland).
4 RAZ, Rekenkamer C (rekeningen), inv. nrs. 1444
en 1446.
5 H.M. Kesteloo, De Stadsrekeningen van Middel
burg IV (1550-1600) en V (1600-1625).
In: Archief, vroegere en latere mededeelingen
voornamelijk in betrekking tot Zeeland, uitgege
ven door het Zeeuwsch genootschap der Weten
schappen, 1891 (VII), resp. 1899 (VIII).
6 Schriftelijke informatie via de heer W. van Dort te
Middelburg.
7 RAZ, Handschriftenverzameling inv. nr. 847.
8 RAZ, Archief Prefectuur inv. nr. 119.
9 RAZ, Familiearchief De Stoppelaar, inv. nrs. 3 en
116.
10 "In tegenspoed koomt geduld te baat", gevel
stenen te Middelburg (Zeeuwse bibliotheek, knip
sel).
13
