HOE DOOR VERKEERD LEZEN WESTHOVE
EEN TIJD WESTHOUT HEEFT GEHETEN
Enige tijd geleden stond ik in mijn ouderlijk
huis te mijmeren vooreen kaart van Zeeland uit
de late zestiende eeuw. Ik was door het Zeeuws
Biologisch Museum gevraagd eens mee te den
ken over een uitgave met als onderwerp De
Manteling en mijn aandacht ging dus uit naar
die plek op de kaart. Tot mijn verbazing las ik
niet "Westhove" op de plaats van het kasteel,
maar "Westhout". Een dag later las ik "West
hout" op een geheel andere kaart in het huis van
een vriend. Mijn nieuwsgierigheid werd danig
geprikkeld en ik begon naar een verklaring te
zoeken. In "Zeeland in oude kaarten" van Git
tenberger en Weiss benoemen zij de oudste opge
nomen kaart van Zeeland waarop Westhove is
vermeld als zijnde een kaart van Jacob van
Deventer uit 1545, uitgegeven door Vrients in
1608. Vrients had de koperplaten overgenomen
van de erfgenamen van Ortelius, die in 1570
deze kaart van Zeeland had uitgegeven, op basis
dus van de zogenaamde kaart van Van Deven
ter. Op de kaart van Vrients (eigenlijk Ortelius)
staat "Westhout" vermeld. Het jaartal 1545 is
echter vertekenend, want in dat jaar heeft Van
Deventer zelf een uit vier bladen bestaande
kaart van Zeeland uitgegeven.
Van Deventer heeft nooit een kaart uit één stuk
gemaakt van Zeeland. De "heruitgave" van
1570 door Ortelius is een verkleining op basis
van de vierbladige kaart van Van Deventer. Op
het blad waar Walcheren is afgebeeld, heeft het
er alle schijn van dat ook hier "Westhout" staat
vermeld.
De kaarten die volgen op de kaart van Ortelius
geven over het algemeen eveneens "Westhout"
aan; uitgave Guicciardini uit 1581 (kopie van
Van Deventer), Mercator-Hondius 1585-1633
(gebaseerd op Van Deventer), De Jcde 1578-
1593 (ontleend aan Van Deventer), Blaeu 1635
tot en met 1662, C. J. Visscher 1630 (de eilanden
weergegeven volgens Van Deventer) en Petrum
Verbist 1637. Met de uitgave van de kaart van
Blaeu uit 1662 is "Westhout" verdwenen en
maakt voorgoed plaats voor "Westhove", ook
op de kaarten van De Wit na 1652 (wat overi
gens geen "geheel gecopieerde kaart van Vis
scher" is - zoals Gittenberger en Weiss het
noemen -want Visscher gebruikt nog "West
hout"), Matthaeum Seutter na 1692, C. Allard
na 1692, R. en J. Ottensna 1692, Ottens na 1678
(alleen Walcheren), H. Jaillot 1693 (bijgewerkte
kaart), onbekend tot 1682 (Westhoven!) en
D.W. Cavel en A. Hattinga, uitgegeven door
Isaak Tirion in 1753.
Mijn eerste onbezonnen verklaring was dat het
kasteel Westhove tot in de zeventiende eeuw
met de naam "Westhout" werd benoemd en pas
daarna een "hof' werd. Dat klopte niet. Juist
halverwege de zestiende eeuw werd het kasteel
door de abt en eerste (en tevens laatste ter
plaatse in functie zijnde) bisschop van Middel
burg, Nicolaas de Castro, voorzien van een re-
naissance-tuin, zoals onder andere blijkt uit het
Panorama van Walcheren uit 1550 van Antoon
van den Wijngaarden, waarop Westhove overi
gens weer wel met die naam wordt genoemd. In
de Middelburgse stadsrekeningen, maar ook in
andere overgeleverde schriftelijke bronnen zoals
het archief van de Onze Lieve Vrouwe Abdij
van Middelburg, wordt het kasteel al veel eerder
dan 1545 met de naam Westhove genoemd.
Hoe komt "Westhout" dan ineens om de hoek
kijken? Ik legde het dilemma voor aan de
Middelburgse historicus M.P. de Bruin, die na
enig speurwerk een dag later met een sluitende
verklaring kwam voor het fenomeen.
Op de vierbladige kaart van Jacob van Deven
ter uit 1545 staat, zo schreef ik in de eerste alinea
van dit stukje, ogenschijnlijk "Westhout" ver
meld. Wie echter de loep erbij pakt en de naam
goed bekijkt, ziet dat er wel degelijk "Westhove"
staat. Het spitsje van de toren van Aagtekerke
steekt door het woord "Westhove" heen, waar
door de lus van de "v" verdwijnt en een "u"
wordt en de "e" een "t" wordt. Later, toen
Ortelius op basis van Van Deventer zijn ver
kleinde kaart van Zeeland uitgaf, heeft hij
(misschien in de haast of zonder goede bril?)
"Westhout" gelezen in plaats van "Westhove".
Alle kaartenmakers nadien die uitgingen of zich
baseerden op de kaart van Van Deventer
(blijkbaar steeds de uitgave van Ortelius en niet
die van Van Deventer zelf), hebben dezelfde
"fout" gemaakt. Er waren wel bijwerkingen en
aanvullingen, maar "Westhove" bleef "West
hout". Alleen een kaart uit 1609, uitgegeven
door Guicciardini, noemt "Westhove".
21
