'k heleze
De winter én de feestdagen stonden weer voor
de deur en dat betekent dat de uitgeverijen mo
menteel veel uitgaven het licht doen zien.
Vandaar ook dat deze ,,'k heleze" uitgebreider
is dan u gewend bent.
Dokter J.J. van der Harst (1867-1948), die rond
de eeuwwisseling huisarts was in Koudekerke,
Biggekerke, Zoutelande en Meliskerke, heeft
van 1885 tot 1916 foto's van zijn patiënten
verzameld en daarmee aan het eind van zijn
leven twee foto-albums gevuld. Deze albums
nu, zijn in 1992 door de kleindochter van Van
der Harst aan het Rijksarchief in Zeeland ge
schonken. DeheerT.A. Sondermeijerheefteen
nadere toegang op deze portretten vervaardigd.
Op de achterzijde van deze "cartes de visite" zijn
door de dokter af en toe (zeer spaarzaam!) ge
gevens aangebracht, betreffende naam, geboor
tedatum en ziektebeeld (zoals "decapitatie 3e
kind", "empyeen" met pus gevulde holte),
"verdronken", etc.) van de afgebeelden. De heer
Sondermeijer heeft noodgedwongen de genea
logische gegeven moeten aanvullen. Voor Wal-
cherse genealogen vormen deze albums natuur
lijk een prachtig medium om oog in oog met
voorouders te kunnen staan en om bovendien in
een oogopslag een beeld te krijgen van familie
leden en dorpsgenoten en hun kwaaltjes.
De lijst doorlopende kwam ik zó zes van mijn
overgrootouders tegen; echter, zelfs als iemand
die net onder begeleiding de eerste schreden op
genealogisch pad heeft gezet, kwam ik behoor
lijk wat onzorgvuldigheden en fouten in de ge
nealogische data tegen. Geportretteerden, waar
Van der Harst geen naam bij had vermeld, zijn
soms verkeerd geïdentificeerd.
Om één voorbeeld te noemen: op foto 407 zou
Rogier Koppejan (mijn overgrootvader) afge
beeld zijn. Volgens mijn oma echter, zou deze
man zich nooit hebben laten portretteren, omdat
(volgens zijn eigen woorden) "ze dan toch mè
mee me spotte az 'k dööd bin, net as bie Keesje
van Domburg". Wellicht kan in de toekomst
aan deze "anoniemen" nog een naam gegeven
worden.
Inlichtingen omtrent hun gezondheid, vond ik
jammer genoeg bij mijn voorouders niet. Dokter
Van der Harst had zegge en schrijve één pa
tiënte, waar hij bijzonder trots op moet zijn
geweest; bij wijze van hoge uitzondering heeft
28
hij bij haar wél regelmatig de medische en
fysieke gegevens bijgewerkt. Een kanjer van een
foto van haar is ook in het album opgenomen:
Mina een koe!
- T.A. Sondermeijer, Nadere toegang op de foto
portretten van patiënten van dr. J.J. van der
Harst te Koudekerke. 1885-1916.
Uitgave Rijksarchief in Zeeland, Middelburg
1994. De foto's kunnen geraadpleegd worden
tijdens de openingsuren van het Rijksarchief.
Ook Middelburg heeft Bewogen Jaren gekend,
getuige de titel van het nieuwste "praatje-bij-
een-plaatje"-boek van de hand van de u allen
welbekende Peter Sijnke en Anneke van Waar
den van het Gemeente-archief. Nu haast ik mij u
te waarschuwen, het boek door bovenstaande
associatieve karakterisering niet meteen onder
te brengen bij de pulp van de "13-in-een-
dozijn"-fotoboeken, waar we de laatste tijd mee
overspoeld worden, want deze publicatie is van
een volstrekt ander kaliber.
Hierin worden namelijk beslist geen foto's van
schoolklassen, schiet-, ringrij- en vrouwenvere
nigingen getoond maar wordt een indringend
beeld gegeven van de ingrijpende ruimtelijke
veranderingen die de stad zélf de afgelopen
eeuw noodgedwongen moest ondergaan. Het is
na het bekijken van dit boek ongelofelijk te
noemen dat onze provincie-hoofdstad, na door
zoveel rampspoeden te zijn getroffen (o.m.
brand 1929, bombardement 1940, inundatie
1944), toch de stad is met de op twee na (Am
sterdam en Maastricht) grootste monumenten
dichtheid. De meeste foto's uit het eerste deel
("1900-1940 - Tijdperk van de consolidatie")
zijn voor iemand van mijn generatie volstrekt
onherkenbaar. Met de foto's bij de hand loop ik
volstrekt doelloos en gedesoriënteerd rond in
het oude hart van Middelburg. Waarom moet
ik in een mij zó bekende stad, zo zoeken naar
aanknopingspunten? Het "Breukvak" (1940-
1945) is daar natuurlijk mede debet aan. Maar
ook in "1945-1994 - Het tijdperk van de expan
sie" zijn nog veel delen van Middelburg gestor
ven. De Vitrite bijvoorbeeld: nu de nieuwe
woontorens er staan, kan ik me de oude fabriek,
het eerste stukje Middelburg dat zich van
