mooie jurk, het driedelig pak, de fotograaf,
het feest en de huwelijksreis: tegenwoor
dig worden kosten nog moeite gespaard.
Er wordt wel eens gezegd: "Vroeger trouw
de iedereen." Dat is natuurlijk niet waar,
maar in de negentiende eeuw trouwde 85
procent van de mannen en vrouwen. Van
de generatie die in het begin van de twin
tigste eeuw werd geboren, trouwde maar
liefst 90 procent.
De gemiddelde huwelijksleeftijd in Neder
land is in de vorige eeuw maar anderhalf
jaar gedaald: omstreeks 1820 bedroeg de
gemiddelde huwelijksleeftijd voor de man
nen ongeveer 28,5 jaar en voor de vrou
wen ongeveer 26,5 jaar. Maar er waren
verschillen per sociale klasse, tussen ste
den en het platteland en tussen de regio's.
In Zeeland was de gemiddelde huwelijks
leeftijd over de periode van 111 jaar 26,5
voor de man en 24,7 voor de vrouw. Lager
dus dan het landelijk gemiddelde. In Mid
delburg was de gemiddelde leeftijd van de
bruidegoms over de gehele periode pre
cies 30 jaar. De gemiddelde leeftijd van de
bruiden bedroeg precies 28 jaar. De reden
waarom deze gemiddelden in Middelburg
zoveel hoger waren, is dat de hogere klas
sen, die in Middelburg vrij groot waren,
later huwden. Mogelijk hertrouwden ook
weduwnaars en weduwen in de stad snel
ler dan op het platteland.
Hoe ouder hoe gekker
Hoe keek men tegen het huwelijk aan? In
de negentiende eeuw waren er huwelijks-
gidsen om echtparen te wijzen op de ver
plichtingen die zij als echtgenoten en
ouders hadden. Deze gidsen werden over
wegend voor de burgerij geschreven. Hier
in werd benadrukt dat voor een gelukkig
huwelijk een weloverwogen partnerkeuze
geboden was. Overeenstemming van prin
cipes, stand en geloof, alsook verenigbaar
heid van karakters waren absoluut nood
zakelijk voor een goed huwelijk. Man en
vrouw mochten elkaar in leeftijd niet veel
ontlopen, met het oog op de 'regulering
van de geslachtsdrift'.
In de wet was de minimumleeftijd voor
huwelijkssluiting gesteld, maar ook in de
maatschappij heersten opvattingen over
de geschikte leeftijdsperiode om te huwen
en over het leeftijdsverschil tussen brui
degom en bruid.
In de periode 1811-1838, toen de Code
Civil (uit de Franse Tijd) nog van kracht
was, konden een man beneden de acht
tien en een vrouw beneden de vijftien
geen huwelijk aangaan. De koning kon
wegens gewichtige redenen dispensatie
verlenen. Een man beneden de 25 en een
vrouw beneden de 21 hadden bovendien
voor het aangaan van een huwelijk toe
stemming van hun vader en moeder nodig.
Het in 1838 ingevoerde Burgerlijk Wetboek
bepaalde dat de minimale huwelijksleeftijd
van de man achttien bleef, die van de
vrouw kwam op zestien jaar. Een verzoek
om dispensatie bleef mogelijk. Krachtens
een artikel in het Burgerlijk Wetboek kon
den personen die de meerderjarigheids-
grens nog niet hadden bereikt - deze
grens was uiteindelijk op 23 jaar gesteld -
zonder toestemming van hun ouders niet
huwen. Kinderen die 23 jaar waren en dus
meerderjarig, maar nog geen 30, waren
ook verplicht om voor het aangaan van
een huwelijk toestemming van hun ouders
te vragen. Wanneer zij die toestemming
niet hadden verkregen, konden zij de tus
senkomst van de kantonrechter inroepen.
Deze verplichting werd pas per 1 januari
1970 vervallen verklaard.
