Heksen
Heel bekend in Nederland zijn de heksen
processen, waarvan er twee in Veere heb
ben plaatsgevonden. In het jaar 1565 gin
gen twee arme, krankzinnige vrouwen in
deze stad op de brandstapel: Digne Rob
bers (alias Water en brood) en Geertuid
Willemsdochter (alias Backers), beiden
schuldig verklaard omdat ze een verbond
met de duivel zouden hebben gesloten.
De eerste, die in Gorinchem was geboren,
verklaarde tijdens haar proces op 15, 16
en 17 juni 1565 dat ze op een zekere
avond zo'n 35 jaar geleden bij een brugge
tje op de weg tussen Veere en Middelburg
een ontmoeting met de duivel had gehad.
Hij kwam bij haar in de gedaante van een
knappe jongeman en noemde zich Bar-
rabon. Ze sloten samen een verbond en
ten teken daarvan gaf ze hem een streng
haar, waarop hij haar het recept van een
zalf gaf. Hiermee kon ze schepen insme
ren, die daarna met man en muis zouden
vergaan. Later had ze een ontmoeting met
een zekere Crebas, die beweerde dat hij
de macht op de zee had en haar zou hel
pen bij het laten vergaan van schepen. Met
hem was ze naar bed geweest en gemerkt
dat zijn lichaam ijskoud aanvoelde. Digne
bekende dat ze tot tweemaal toe drijvende
op een bos stro het Veerse Gat was opge
gaan en schepen had ingesmeerd met de
bewuste zalf. Nadat ze dat gedaan had,
was er in beide gevallen een hevige storm
opgestoken en waren de schepen vergaan.
Ze beweerde zelfs dat ze bij Westkapelle
op dezelfde wijze een hulk met 45 man
aan boord had laten vergaan. Nadat Blaes
Pierson haar zeven of acht jaar daarvoor
geweigerd had een aalmoes te geven, had
ze zijn schoonzoon kreupel en lam gemaakt,
simpelweg door zijn arm aan te raken.
Ze werd voor haar daden door burgemees
ters en schepenen van Veere veroordeeld
om op een wagen buiten de stad gevoerd
te worden, waar ze op een schavot levend
verbrand zou worden, terwijl haar goede
ren geconfisqueerd werden. Het vonnis
werd voltrokken op 18 juni, 's middags om
vijf uur.
Nog in hetzelfde jaar trof Geertruid Wil
lemsdochter ditzelfde lot. Ze was in Zand
dijk geboren en 32 of 33 jaar oud toen ze
op de brandstapel ging. Ze had volgens
haar zeggen een verbond met de duivel
gesloten en hem tot pand een streng haar
gegeven. Tevens bekende ze dat op een
nacht, toen ze in de gevangenis zat,
Heyne - zoals zij de duivel noemde - haar
in haar cel had opgezocht. Hij was naast
haar in bed komen liggen en ze had
gevoeld dat zijn lichaamsharen zo hard
waren als de varkensharen in een borstel,
terwijl zijn lijf steenkoud was. Ze was hier
van zo geschrokken dat ze een kruis had
geslagen, waarop Heyne op even mysteri
euze wijze als hij gekomen was, weer ver
dween. Op 14 november 1565 ging ook zij
op de brandstapel. De herinnering aan
Geertruid Willemsdochter wordt jaarlijks
nog levend gehouden door de opvoering
van het spei 'De heks van Veere' door
manege De Eendracht, naar het gelijkna
mige boek van Jo Beversluis-Verstraate,
dat ze onder het pseudoniem Dignate
Robbertz schreef. Met deze laatste veroor
deling ging Veere met de twijfelachtige eer
strijken de laatste stad in ons land te zijn
waar een heks verbrand werd.
Een os gestraft
Uniek in de geschiedenis van Nederland is
het proces dat in 1571 in Middelburg
gevoerd is tegen een os. Het veroordelen
