en in 1511 werd hij hoogleraar in de bijbel
se theologie aan de universiteit te Witten
berg. Hij kwam tot het inzicht: "genade ver
dien je niet, die komt van Gods kant." Dit
bracht hem in conflict met de Kerk van zijn
tijd, wat resulteerde in de 95 stellingen die
Luther in 1517 opstelde tegen de aflaat.
De leer van de aflaat ging ervan uit dat
hij als ketter buiten de kerk kwam te staan.
Dankzij de bescherming van keurvorst
Frederik de Wijze van Sachsen bracht hij
het er levend af en tot zijn dood in 1546
woonde hij in Wittenberg als leider van de
daar ontstane Evangelische gemeente. Hij
vertaalde de bijbel in de volkstaal en voer
de deze taal ook in in de eredienst.
een mens door giften aan de Kerk verge
ving van zonden kon afkopen.
"De ware schat der Kerk is het heilig Evan
gelie van Gods heerlijkheid en genade,"
aldus stelling 62, die ook op de voorgevel
van de Lutherse kerk in Middelburg staat
geschreven.
Luther verzette zich met zijn stellingen dus
tegen de corruptie en het uiterlijk verval
van de Kerk en tegen de daarachter lig
gende theologie. Hoewel het niet zijn opzet
was, kwam er een breuk met de Kerk: in
1520 werd hij in de ban gedaan, waarmee
De nieuwe Lutherse kerk aan de Zuidsingel in
Middelburg. Detail van een gravure uit de
Tegenwoordige Staat van Zeeland (1751).
Luthers ideeën hebben grote invloed
gehad. In Duitsland en Scandinavië ont
stonden grote lutherse volkskerken en in
vele landen kleine gemeenten. Ook andere
takken van de Reformatie, onder andere
de calvinistische, zijn door Luther beïn
vloed.
De geschiedenis van de lutheranen in Zee
land begon in de toen grote handelsstad
