naast de kracht van de wapens tevens ont
leenden aan het Opperwezen. Dat gaf
daaraan nog een meer principieel en wet
telijk tintje. Opstand tegen de koning hield
dus tevens in: opstand tegen God. En dat
was toen politiek een zeer zwaar feit. Van
daar ook de fanatieke vervolging van pro
testanten in onze gebieden: een andere
godsdienst dan het katholicisme zou
immers kunnen inhouden dat men niet
meer trouw was aan de eigen vorst. Het
protestantisme/calvinisme werd steeds
meer een gestructureerde godsdienstige
stroming, die predikte dat een vorst moest
worden afgezet als hij onbijbelse en
onchristelijke dingen deed. Vanuit het
katholieke Spanje vocht men dus fanatiek
voor het eigen behoud.
Toen enkele dagen na de beschieting van
het Spaanse schip Don Pachieco, een
architect van Alva, argeloos de stad bin
nenkwam, werd hij gearresteerd en later
opgehangen. Alle Vlissingers, ook de ge
matigden, wisten dat er bij een herovering
van de stad veel bloed zou vloeien.
Opstandige steden werden uitgemoord en
geplunderd, zeker als een Spaans edel
man was opgehangen. Steden als Meche-
len, Naarden en Zutphen dienden als af
schrikwekkend voorbeeld, ledereen zou
worden vermoord, ook al was de meerder
heid van de bevolking nog katholiek. Om
deze barbaarse werkwijze was Alva
berucht.
Hij verloor echter Den Briel en Vlissingen
en daardoor vatten ook andere steden
moed. Meestal waren dat havensteden.
Economisch gezien, zeker na de val van
Antwerpen in 1585, ging het slechter met
de gebieden die in Spaanse handen ble
ven, terwijl de opstandige gebieden, mede
dankzij de hulp van gevluchte Zuid-Neder
landse protestanten, juist tot bloei kwamen.
In 1575 werd Leiden voor zijn heldhaftig
weerstaan van het beleg beloond met de
eerste protestantse universiteit van Euro
pa, waar al snel echte wetenschappen
(niet gehinderd door godsdienstige ge- en
verboden) werden gedoceerd. De Repu
bliek zou tot het eind van de achttiende
eeuw een voorloper op het gebied van
humaniteit, tolerantie, wetenschap en eco
nomie, en later liberalisme en kapitalisme
blijven. De vrijheid leidde tot persvrijheid;
meer dan de helft van alle boeken in de
wereld werd hier gedrukt, waaronder de
werken van Locke, Descartes en de Fran
se filosoof Voltaire, die de Republiek "een
voorpost der Verlichting" noemde.
In de periode 1556 tot 1603 was Filips II
koning van Spanje en vanaf 1580 ook van
Portugal. Het was in vroeger tijden
gewoonte huwelijken te sluiten die tevens
leidden tot gebiedsuitbreiding. Als dit niet
lukte, werd er oorlog gevoerd. Bovendien
werd men steeds strenger in de leer van
het katholicisme. De intolerantie tegen
andersdenkenden was groot.
In 1566 kwamen de Nederlanders in
opstand en twee jaar later brak de Tachtig
jarige Oorlog uit tegen Spanje. In 1648
wonnen de Zeven Provinciën hun onafhan
kelijkheidsstrijd. In 1588 verloor Filips II
met zijn machtige vloot (de Armada) van
de protestantse Elizabeth I van Engeland.
In 1618 brak de Dertigjarige Oorlog uit
toen Bohemen, dat deel uitmaakte van het
heilige Roomse Rijk maar geen lid van het
katholieke Habsburgse huis als koning
koos, doch een protestant. De oorlog ging
tussen katholiek Spanje en Oostenrijk en
Duitse protestanten, die werden gesteund
door Denemarken, Zweden en later Frank
rijk. De Fransen waren weliswaar katholiek,
