Brandweer 't Zand
Brandbestrijding in een buurtschap onder Middelburg, 1879-1941
Bij mijn onderzoek naar de geschiedenis
van de Middelburgse brandweer werd mijn
aandacht getrokken door gegevens en fei
ten over de brandweer van de wijk 't Zand.
Deze wijk, waar ik sinds 1973 woon,
behoorde tot het najaar van 1941 tot de
gemeente Koudekerke. De bebouwing
bestond grotendeels uit woonhuizen, gesi
tueerd langs de twee toegangswegen naar
de stad, de Breeweg en de Koudekerkse-
weg. Ondanks de vrij grote afstand tot de
dorpskern van de gemeente Koudekerke
kreeg de brandbestrijding in dit deel van
de toenmalige gemeente de nodige aan
dacht.
De organisatie
De oudste gegevens over de brandweer
van de gemeente Koudekerke dateren uit
omstreeks 1880. Hoewel ongetwijfeld voor
die tijd al, net als op de andere Walcherse
dorpen, van een georganiseerde brandbe
strijding sprake was, werd in 1879 door de
gemeenteraad een brandweerverordening
vastgesteld. In artikel 1 stond: "De woon
huizen, schuren en stallen, loodsen en ver
der gebouwen in de kom der Gemeente en
het gehucht 'het Zand' vormen het te
beschermen gebied." Opmerkelijk is dat de
brandbestrijding niet in handen was van
een selecte groep vrijwilligers, maar dat
alle mannelijke ingezetenen van 23 tot 60
jaar oud - op enkele uitzonderingen na -
zich beschikbaar moesten stellen voor de
inzet bij bluswerkzaamheden.
De inzet van zoveel mannen was niet zo
verwonderlijk als je bedenkt dat voor blus
werkzaamheden wel zeventig man nodig
waren. Onder leiding van een brandmees
ter, die werd bijgestaan door twee assis
tenten, moesten pijpvoerders, slangenlei
ders, haakgasten, ladderdragers, lantaarn
dragers, maar vooral pompers en water
dragers worden ingezet. Er werd minstens
twee keer per jaar geoefend.
Gezien de grote hoeveelheid briefjes van
'f Zand, afgebeeld op de plattegrond van
Middelburg, 1925. (Zeeuws Archief, Zeeuws
Genootschap, Zelandia Illustrata deel I nr. 327)
de plaatselijke huisarts was een aantal
inwoners om lichamelijke redenen niet in
staat zijn plicht te vervullen en werd hun
ontheffing verleend. De wat rijkere inwo
ners van Koudekerke konden door betaling
van hun verplichtingen worden ontheven.
Voor het alarmeren en wekken werd de
kerkklok gebruikt. Deze werd door de bode
geluid. Hij werd ook ingezet voor het
oproepen van de brandweerlui voor een
oefening. De porder had tot taak de man
schappen persoonlijk te verwittigen van het
brandalarm.
