terug waren gehaald uit Rusland en die
hier weer op verhaal konden komen. Deze
militairen bleven tot juni 1943. Ik kan me
nog velen van hen herinneren, onder wie
Erich Kistner uit Würzberg. Met hem cor
respondeerde ik vanaf 1980 en in de
zomer van 2002 hebben we elkaar, na
zestig jaar, weer ontmoet.
Elke avond werd bij ons op het erf appèl
gehouden. De soldaten kwamen vanuit de
stellingen en barakken al zingend aange-
marcheerd en stelden zich op tussen de
schuur en de officierenbarak. Er werd post
uitgedeeld, en soms ook wel straf, de
orders voor de volgende dag werden
gegeven en daarna konden de mannen
warm eten afhalen in de keukenbarak.
In de barakken werkten vrouwen en meis
jes uit de omliggende dorpen. Ze moesten
schoonmaken en in de keuken aardappels
schillen, groente schoonmaken enzo
voorts. Dit werk deden ze niet vrijwillig, het
was door de bezetter verplicht gesteld!
Onder het paardenvolk waren veel Duitse
boeren die belangstelling toonden voor
ons vee en onze gewassen. Een van hen
heeft ons, met een span blauwschimmels,
zelfs geholpen met de voorjaarswerkzaam
heden.
Deze troepen vertrokken op een zondag in
juni 1943 naar Zuid-Europa, ergens in de
buurt van Rome. Daar is voornoemde
Erich Kistner, zoals ik later hoorde, nog
gewond geraakt.
Flak
Daarna kregen we troepen van de Flak.2
Die droegen blauwgrijze uniformen. Deze
Hof Werendijke in het water, zomer 1945.
troepen waren gemotoriseerd. Ze gebruik
ten veel buitgemaakt Frans oorlogsmate-
rieel, waaronder vrachtwagens van het
merk Renault. Ze hadden gevochten in
Noord-Afrika, wat nog te zien was aan de
camouflagekleur (woestijngeel) van hun
materieel.
In die tijd werden er ook al boeren ver
plicht om met paard en wagen voor de
Duitse WehrmachtXe rijden. Ze zorgden
voor de aanvoer van materiaal voor de
bunkerbouw vanuit Middelburg en voor
proviandering van de bezetter. Dit alles
werd betaald en geregeld vanuit de
gemeentesecretarie. Het verzamelpunt
was in de Duinweg bij Duinrust, een huis
dat ook gevorderd was en waarin de admi
nistratie was gevestigd. Binnen in het
gebouw stond met grote letters geschil
derd: "Auf der Sekunde kommt es an!"
