ceerd worden en elke overschrijding van
het toegestane verbruik - een telkens af
nemend percentage van wat voor de oor
log werd verbruikt - moest worden ingelo
pen. Voor de afzet van reststoffen van de
gasproductie (cokes, koolteer) kwamen
strenge regels. De ene na de andere
gedetailleerde opgave werd van de Middel
burgse gasfabriek gevraagd of "de Brand
stoffen-Commissie aan welke U de cokes
ter beschikking stelt ook een bestemming
heeft voor het cokes-gruis, en zoo ja
welke." Elk eigen initiatief werd gewan
trouwd. Bijmengen van andere brandstof
fen voor de gasproductie (hout, turf) werd
expliciet verboden; dat zou de kwaliteit van
de resterende koolteer aantasten. Voor
Middelburg kwam daar het probleem bij dat
ook de stoommachines voor het winnen en
doorpompen van water uit Oranjezon aan
de gang gehouden moesten worden.
Vanwege de nijpende brandstofsituatie
werden met ingang van 3 februari 1917 in
Middelburg vooral aan de middenstand
strenge verboden opgelegd. Niet toege
staan waren:
- etalageverlichting door middel van gas of
elektriciteit;
- winkelverlichting 's avonds na zes uur en
zaterdags na acht uur;
- verlichting van voor het publiek toegan
kelijke koffiehuizen (inclusief sociëteiten)
's avonds na acht uur en zaterdags na
negen uur;
- verlichting van kapsalons 's avonds na
zeven uur en zaterdags na acht uur.
Op overtreding stond afsnijding. Voor con
certen, lezingen en dergelijke was een
afzonderlijke "vergunning voor lichtgebruik"
vereist. Omdat de straatverlichting al ge
doofd was, werd het nu écht vroeg donker
in Middelburg...
In september 1917 werd landelijk een
gedetailleerd distributiesysteem van gas
voor huishoudens afgekondigd, waarin
precies werd aangegeven hoeveel gas
beschikbaar mocht worden gesteld voor
verlichting, voor koken (afhankelijk van
aantal gezinsleden) en voor verwarming
per "geboekte gashaard". Wie ook op het
elektriciteitsnet was aangesloten, ontving
geen gas voor verlichting. De uitvoering
van de distributie lag bij de gemeente. Dat
was intussen al lang niets nieuws meer. In
bijna elke editie van de Middelburgsche
Courant kon burgemeester Dumon Tak een
nieuwe lijst van distributiemaatregelen
aankondigen. Broodkaarten waren al vroeg
ingevoerd. Daar kwamen nu ook brandstof-
kaarten bij voor wie kolen wilden kopen,
als die al te koop waren. In de Middelburg
sche Courant werden alternatieve oplos
singen geboden, als kunstbriketten ("Lam-
bertybriketten, buiten distributie!").
Ook op ander gebied waren er tekorten.
Zo was er sprake van zeepnood en ver-
bandnood. Er was een levendige handel in
gebruikte fietsbanden en een bedrijf als
Verkade adverteerde met "krachtpudding"
waarvoor alleen water, en geen melk nodig
was. Sommigen maakten van de nood een
deugd. Mevrouw Koba Catinius-van de
Meijde bracht een handig kookboekje op
de markt met "eenheidsrecepten": gerech
ten die met gebruik van distributieproduc
ten als rijst en eenheidsworst vervaardigd
konden worden.
Ook de industrie werd zwaar gekort. Het
percentage gas dat zij geleverd kreeg
daalde steeds verder, uiteindelijk tot 30
procent van het verbruik vóór de oorlog.
Alleen waar bijzondere omstandigheden
golden kon ontheffing worden verleend.
Opvallend was daarbij het succes dat De