ceerd worden en elke overschrijding van het toegestane verbruik - een telkens af nemend percentage van wat voor de oor log werd verbruikt - moest worden ingelo pen. Voor de afzet van reststoffen van de gasproductie (cokes, koolteer) kwamen strenge regels. De ene na de andere gedetailleerde opgave werd van de Middel burgse gasfabriek gevraagd of "de Brand stoffen-Commissie aan welke U de cokes ter beschikking stelt ook een bestemming heeft voor het cokes-gruis, en zoo ja welke." Elk eigen initiatief werd gewan trouwd. Bijmengen van andere brandstof fen voor de gasproductie (hout, turf) werd expliciet verboden; dat zou de kwaliteit van de resterende koolteer aantasten. Voor Middelburg kwam daar het probleem bij dat ook de stoommachines voor het winnen en doorpompen van water uit Oranjezon aan de gang gehouden moesten worden. Vanwege de nijpende brandstofsituatie werden met ingang van 3 februari 1917 in Middelburg vooral aan de middenstand strenge verboden opgelegd. Niet toege staan waren: - etalageverlichting door middel van gas of elektriciteit; - winkelverlichting 's avonds na zes uur en zaterdags na acht uur; - verlichting van voor het publiek toegan kelijke koffiehuizen (inclusief sociëteiten) 's avonds na acht uur en zaterdags na negen uur; - verlichting van kapsalons 's avonds na zeven uur en zaterdags na acht uur. Op overtreding stond afsnijding. Voor con certen, lezingen en dergelijke was een afzonderlijke "vergunning voor lichtgebruik" vereist. Omdat de straatverlichting al ge doofd was, werd het nu écht vroeg donker in Middelburg... In september 1917 werd landelijk een gedetailleerd distributiesysteem van gas voor huishoudens afgekondigd, waarin precies werd aangegeven hoeveel gas beschikbaar mocht worden gesteld voor verlichting, voor koken (afhankelijk van aantal gezinsleden) en voor verwarming per "geboekte gashaard". Wie ook op het elektriciteitsnet was aangesloten, ontving geen gas voor verlichting. De uitvoering van de distributie lag bij de gemeente. Dat was intussen al lang niets nieuws meer. In bijna elke editie van de Middelburgsche Courant kon burgemeester Dumon Tak een nieuwe lijst van distributiemaatregelen aankondigen. Broodkaarten waren al vroeg ingevoerd. Daar kwamen nu ook brandstof- kaarten bij voor wie kolen wilden kopen, als die al te koop waren. In de Middelburg sche Courant werden alternatieve oplos singen geboden, als kunstbriketten ("Lam- bertybriketten, buiten distributie!"). Ook op ander gebied waren er tekorten. Zo was er sprake van zeepnood en ver- bandnood. Er was een levendige handel in gebruikte fietsbanden en een bedrijf als Verkade adverteerde met "krachtpudding" waarvoor alleen water, en geen melk nodig was. Sommigen maakten van de nood een deugd. Mevrouw Koba Catinius-van de Meijde bracht een handig kookboekje op de markt met "eenheidsrecepten": gerech ten die met gebruik van distributieproduc ten als rijst en eenheidsworst vervaardigd konden worden. Ook de industrie werd zwaar gekort. Het percentage gas dat zij geleverd kreeg daalde steeds verder, uiteindelijk tot 30 procent van het verbruik vóór de oorlog. Alleen waar bijzondere omstandigheden golden kon ontheffing worden verleend. Opvallend was daarbij het succes dat De

Tijdschriftenbank Zeeland

de Wete | 2009 | | pagina 31