27
sluitzin "Bidt voor de ziele" stond er onmis
kenbaar "Bit over hare." Bovendien was in
de zestiende eeuw het noemen van de
sterfdag op die manier niet meer gebruike
lijk.
Helaas was het jaartal op de zerk nog
maar fragmentarisch te ontcijferen. Met
wat schamele restanten van de Romeinse
cijfers op de zwaarbeschadigde linkerzijde
van de steen kon ik het jaartal, dat uit twee
eenheden bestond, voorzichtig (maar on
der voorbehoud) reconstrueren op
MCCCCXI, en dat zou dan 1411 zijn. Als
hier de paasstijl gehanteerd was, zou het
volgens onze tijdrekening 1412 zijn, want 6
januari viel voor Pasen. Volgens de paas
stijl begon het nieuwe jaar namelijk niet op
1 januari maar op de zaterdag voor Pasen.
Maar de genoemde kerkelijke feestdag,
Dartiendaghe oftewel Dertiendag, is wel
heel bijzonder. Dertiendag is de heidense
voorloper van Driekoningen. Vrijwel alle
christelijke feestdagen hebben als oor
sprong een Germaans heidens feest dat
later werd gekerstend. Zo was Dertiendag
de dertiende dag na de Zonnewende ofte
wel het Midwinterfeest. De tijd die daartus
sen lag, heette de Joeltijd. Men geloofde
dat dan de geesten der gestorvenen op
aarde kwamen. Bij het feest hoorden be
paalde gebruiken die per streek verschil
den en die nog lang bleven voortbestaan.
Omdat men geen wiel mocht laten draai
en, werden er van tevoren speciale koeken
of broden gebakken. Joel zou dan ook wiel
betekenen en niets met joelen te maken
hebben, maar wel met het draaien of wis
selen der seizoenen.
Later werd Dertiendag gevierd als de der
tiende dag na kerstavond, 24 december.
Dertiendag viel op 6 januari en werd later
veranderd in Driekoningen.
Kerstmis dateert overigens uit de vierde
eeuw. Daarvoor vierde men nog een ander
christelijk feest: Epifanie of het feest van
de Openbaring des Heren, dat drie belang
rijke gebeurtenissen herdacht uit het leven
van Jezus: de aanbidding der wijzen, zijn
doopsel in de Jordaan, en de bruiloft te
Kana, waar hij water in wijn veranderde.
Zerk van schout Adriaen Ghelijnszoon, 1548,
in het schip van de kerk van Gapinge. Het
Christusmonogram als het getal 10 is hier nog
perfect op te zien. (foto Leo Hollestelle)
Maar oorspronkelijk herdacht men alleen
de doop in de Jordaan. Dit van oorsprong
Griekse feest dateert uit de tweede of der
de eeuw. Het viel gelijk met Dertiendag op
6 januari.
