39
Kauri's of keutjes, afkomstig van het strand bij
Domburg, (foto Leo Hollestelle)
Betaalmiddel
Toen ik ongeveer tien jaar oud was (meer
dan een halve eeuw geleden) en schelpen
aan het zoeken was langs de vloedlijn,
vond ik af en toe een keutje. Van mijn ou
ders wist ik dat keutjes tussen Westkapelle
en Domburg aanspoelden, maar waar ze
vandaan kwamen was onbekend. Ook
hoorde ik dat er vóór mijn tijd veel
meer van die kaurischelpen gevonden
werden door de Domburgse bevolking.
En: dat die oude Domburgse bevolking
de keutjes bewaarde in een keutjes-
dooze of in een gestreept katoenen
zakje, de keutjeszak. Later hoorde ik
dat de bijzondere schelpjes tot in de
twintigste eeuw gebruikt werden als fi
ches bij oude Zeeuwse gezelschaps
spellen als kienen en 'klok en hamer'.
Dat is frappant, want eigenlijk was dat pre
cies waar de schelpjes oorspronkelijk voor
waren opgevist en gebruikt: om als geld te
dienen. Maar dan wel aan de andere kant
van de wereld, langs de kusten van de In
dische Oceaan en de Stille Zuidzee. Daar
betaalden de mensen elkaar met kauri's.
De belangrijkste vindplaatsen waren gele
gen langs de kusten van de Malediven.
Hoe kwamen ze dan helemaal bij mijn kust
terecht, vroeg ik me af. Aan de vloedlijn
van mijn Domburgse strand?
VOC-schepen
De Latijnse naam van de schelpen is Cy-
praea moneta. De schelp is gemiddeld on
geveer tweeënhalve centimeter groot en
lijkt haast van porselein gemaakt. De be
woners van deze schelpjes worden dan
ook porseleinslakken genoemd. De schel
pen deden aanvankelijk dienst als ruilmid
del op de Malediven en op Sri Lanka, het
vroegere Ceylon. Dit gebruik verspreidde
zich vandaar over Voor-Indië en een groot
deel van Afrika en zelfs naar Suriname en
Nederlands Nieuw-Guinea. In de weten
schappelijke naam van de schelp zit het
woord 'moneta'. Dit verwijst naar het Latijn
se woord voor geld. Hieruit blijkt ook dat
de schelp als betaalmiddel werd gebruikt.
Het feit dat de schelpen niet overal voor-
kwamen, makkelijk waren te vervoeren en
duurzaam waren, maakte ze zeer geschikt
als betaalmiddel. Er zijn deskundigen die
stellen dat kauri's reeds drieduizend jaar
geleden in China gebruikt werden als een
vorm van geld.
De vissers van de Malediven verkochten
de schelpen aan de Verenigde Oost-Indi
sche Compagnie. De VOC transporteerde
grote hoeveelheden kaurischelpen als bal
last aan boord van Oost-lndiëvaarders
naar Nederland. In Amsterdam werden de
kauri's geveild. De stad was dé markt voor
kauri's en er waren grote pakhuizen te vin
den voor de opslag van deze schelpen. De
kopers waren vooral Nederlandse, Engelse
en Franse slavenhandelsbedrijven. Ook in
Middelburg werden kaurischelpen verkocht.
Met de kaurischelpen werden (onder ande
re) slaven gekocht in West-Afrika. Een
