1. M. Jansen, 'Holland vanaf de schaats. Een
Amerikaans kinderboek uit de vorige eeuw over
Holland', in: 'Volkscultuur, tijdschrift over tra
dities en tijdsverschijnselen'jrg. 9 (1992), nr.
3, p. 28. Zie voor het boek zelf de van een na
woord door Ewoud Sanders voorziene versie in
Nederlandse vertaling uit 2005: Mary Mapes
Dodge, 'Hans Brinker of De zilveren schaatsen',
Amsterdam 2005. Zie ook: www.geschiedenis-
zeeland.nl thema's Beeld van Zeeland in de
jeugdliteratuur Een mythe in een mythe.
2. Jan Terlouw, 'Watersnood', in: F. van Oost-
rom (red.), 'Historisch Tableau. Geschiedenis
opnieuw verbeeld in schoolplaten en essays',
Amsterdam 1998, p. 145.
3. A.P. de Klerk, 'Het Nederlandse landschap,
de dorpen in Zeeland en het water op Walche
ren. Historisch-geografische en waterstaatshis-
torische bijdragen', Utrecht 2003, pp. 206-207
en verwijzingen aldaar.
knaapje, op klompen en gestoken in de
dracht van Volendam of Marken, ligt in een
Walcherse entourage! Een duinenrij, be
kroond met vlaggenmasten, met links de
zee en op de achtergrond, rechts... Zoute-
lande. Onmiskenbaar!
En dat is vreemd, want de aandachtige
lezer van de bewuste passage hoort een
heel ander beeld op zijn netvlies te krijgen.
Zoals Jan Terlouw. Die haalt in Historisch
tableau herinneringen op aan de water
overlast in het rivierengebied van 1995:
"De dijkgraven rekenden niet, ze keken. Ze
keken naar de kleur van de dijk. Ze speur
den naar'pipings'-verschijnselen, stroom
pjes water die door de dijk siepelden en
een grote opening zouden kunnen uitslij
pen, wat volgens de overleveringen in het
verleden een jongetje ertoe heeft gebracht
de nacht door te brengen met zijn vinger in
de dijk."2 Daaruit spreekt kennis van zaken;
kennis die bij de Amerikaanse tekenaar
kennelijk ontbrak. Piping - inderdaad: een
lek in de dijk, a leak in the dike - is een
verschijnsel dat optreedt na verzadiging
van het dijklichaam. Niet bepaald een reëel
gevaar voor Zoutelande.
Daar vocht men sinds de vijftiende eeuw
met een andere vijand, met duinen die ver
stoven. Al in 1422 was de duinkust hier
ernstig "verwayt". In 1533 bepleitten de be
zorgde bewoners de aanleg van bekisting
"om sandt aldair in te vergaren". Ook wil
den ze het smalle en steile duin voor het
dorp afvlakken, om het vervolgens aan de
binnen- en buitenzijde "wel te bepooten"
met helm. Het pleidooi van de ongeruste
inwoners had kennelijk geen effect, want
vier jaar later toog een delegatie naar
Brussel en zette bij het hoogste, keizerlijke
gezag de precaire situatie uiteen. Men be
sloot tot experimenten met rijshout om het
zand vast te leggen. In 1548 verwachtten
deskundigen baat van een drie meter hoge
muur.3 Het zouden niet de laatste adviezen
voor dit deel van de Walcherse kust zijn...
Blijft de vraag hoe Nederlands beroemdste
waterstaatkundige held hier, in Zoutelande
verzeild kon raken. Het antwoord moeten
we schuldig blijven. Intussen hebben mil
joenen over de hele wereld zich lezend in
Hans Brinker een beeld van Holland ge
vormd. Een beeld dat op ten minste één
punt misleidend was. Zeeland is anders
dan Holland, Zoutelande beslist géén
Spaarndam.
Aad de Klerk
Dit artikel is eerder, maar zonder bronnen-
verantwoording en met een andere inlei
ding, verschenen in de PZC van 29 de
cember 1998.
