24
zestiende eeuw hun haven - niet zonder
trots en evenmin gespeend van overdrij
ving - als de mooiste van de hele Chris
tenheid, dat wil zeggen van gans Europa.'
En het moet gezegd, daarin stonden ze
niet eens alleen. De Italiaanse auteur Lu-
dovico Guicciardini zag in 1567 de rede
van Arnemuiden zo ongeveer als de navel
van Europa.2
Voor een beroep op vroeger zijn altijd wel
argumenten te vinden, maar men moet
zich vervolgens afvragen of die argumen
ten ook deugdelijk zijn. Een eigentijdse
plannenmaker-met-zin-in-water moet wel
begeesterd raken van een kaartje van Wal
cheren, zoals dat hierbij staat afgebeeld.
Afgezien van de prominente aanwezigheid
Figuratieve liniaalkaart van Walcheren gete
kend door J. Verheye van Citters, 29 januari
1801, prent uit handschrift. (Zeeuwse Biblio
theek, Beeldbank Zeeland, recordnr. 1110)
van Middelburg, vallen enkele zaken op.
Het eiland is nog allesbehalve een een
heid, maar wordt doorsneden door brede
wateren. Het is opgebouwd uit losse delen,
waarin we de bestuurlijke onderdelen van
de latere Polder Walcheren herkennen: de
Vijfambachten (of Noordwatering) in het
noordwesten, de Oostwatering in het
noordoosten, de Zuidwatering in het zuid
oosten, en de Westwatering in het zuid
westen. Deze vier worden onderling ge
scheiden door wateren als de Swaalinge,
de Waal, 't Sein en de Arnée. Met daarin
duidelijk herkenbaar een aantal dammen,
waardoor de afzonderlijke onderdelen aan
eengesmeed worden. Zo herkennen we de
Riekedam bij Serooskerke, en de Over-
dam, Seisdam, Den Dam en Langezand
rond Middelburg.
Een fantastische kaart die planologen op
zoek naar inspiratie vooral waterrijke per
spectieven biedt. Middelburg bereikbaar
over water, niet uit een of twee richtingen,
welnee, uit ten minste alle vier de wind
streken moet het mogelijk zijn over kolkend
water op te stomen naar Zeelands hoofd
stad. Een visioen dat simpelweg kan wor
den afgeleid uit deze oude kaart.
En daar schuilt nu net het gevaar. Je hebt
namelijk kaarten en kaarten, preciezer ge
steld: oude kaarten en historische kaarten.
Een oude kaart is een kaart die korter of
langer geleden werd getekend om de situ
atie van dat moment naar de werkelijkheid
weer te geven. Een historische kaart daar
entegen beoogt een voorbije situatie in
beeld te brengen, te reconstrueren.
En met zo'n reconstructie hebben we hier
te maken. Een fantastische kaart waaraan
heel wat fantasie ten grondslag ligt. De te
kenaar was de jurist Jacob Verheye van
Citters (1753-1823). Hij ontvouwde in 1799
