11
len in dit boek de hoofdrol maar de water
tovenaars van Rijkswaterstaat vervulden
een echte heldenrol want "er stroomde
geen druppel water Nederland in, door Ne
derland heen of tegen Nederland aan, of
de Waterstaat had die druppel op een ta
belletje staan".
Als eind 1945, geheel volgens plan, drie
van de vier gaten gedicht zijn, zwalpt bij
Rammekens nog twee keer per etmaal
twintig miljoen kubieke meter zout water
naar binnen, tot aan de spoorlijn bij Mid
delburg. "Het vrat de kleilaag op, scheurde
het sponsige veen uit elkaar, zoog het
zand eronder weg. Nergens was het water
zo gulzig als bij Rammekens." Materiaal
om dat laatste gat te dichten was steeds
moeilijker te krijgen omdat overal in Neder
land oorlogsschade werd hersteld. Maar
Walcheren zou pas weer veilig zijn als ook
dat laatste gat gedicht was. Daarom
zwoegden zevenhonderd man op de glib
berige landtong naast het oude droef
geestige fort Rammekens. Van alles werd
er in dat gat gegooid: naast de gebruikelij
ke materialen als zinkstukken van rijshout,
stortsteen en klei waren dat scheepswrak
ken, torpedonetten en caissons die de ge
allieerden in Normandië niet meer nodig
hadden.
Vanuit fort Zoutman en fort Rammekens
kropen de nooddijken naar elkaar toe.
Dankzij Den Doolaard weet de lezer hoe
veel moeite dat gekost heeft. De lezer sopt
als het ware zelf vloekend door de modder,
hoort het janken van de wind rond de ba
rakken, huivert in kletsnatte kleren, bibbert
op een steenharde stromatras en vreest
voortdurend het ijskoude, gevaarlijke wa
ter. Op de in 1945-'46 aangelegde en later
opgehoogde dijk is ook goed te zien dat
de zee hier een hap uit Walcheren geno
men heeft. Een wandeling bij Rammekens
kan na lezing van Het Verjaagde Water
nooit meer hetzelfde zijn. Op de in 1945-
'46 aangelegde en later opgehoogde dijk
is goed te zien hoe "vijand Oceanus" hier
in 1944 letterlijk een hap uit Walcheren
nam.
Jan Moekotte
Bronnen:
- Zeeuws Archief, MiddelburgArchief Rijks
waterstaat, Dienst Droogmaking Walcheren,
1944-1953.
- Het Verjaagde Water', roman van A. den
Doolaard, bezorgd door K. d'Angremond en
G.J. Schiereck, Delft 2001.
- A. den Doolaard,Het leven van een landlo
per', Amsterdam 1958.
- Hans Olink, 'Dronken van het leven. A. den
Doolaard, zwerver, schrijver, journalist', Am
sterdam 2011.
- www.zeeuwsarchief.nl/zeeuwse-verhalen/
walcheren-onder-water-1944/
- www.zeeuwseankers.nl.
- www.adendoolaard.nl.
