De boot is aan 15 Ons land raakt op stoom! Een nieuw tijdperk In mei 2016 is het tweehonderd jaar gele den dat er voor het eerst een stoomschip in Nederland aankwam. Het stoomschip Defiance van kapitein William Wagner meerde in 1816 aan in Veere, om na enke le dagen zijn reis te vervolgen richting Rot terdam, via Dordrecht. Hoewel deze ge beurtenis de geschiedenisboeken nauwe lijks gehaald heeft markeerde ze wel een begin van een nieuw tijdperk, een tijdperk van verandering op vele terreinen. Ons land industrialiseerde en moderniseerde, ook op het gebied van de scheepvaart. Hier behandel ik de komst van de Defiance in 1816 en de opkomst van het stoomschip in Nederland. Ik richt me op zowel de be langrijkste ontwikkelingen in Zeeland als die van elders in Nederland. Het gaat hier over riviervaart en veerdiensten omdat de zeestoomvaart in de door mij gekozen tijdspanne (1816-1850) nog maar een klei ne rol speelde. Begon het in 1816 allemaal nog met voorzichtig pionierswerk, uiteinde lijk werd het stoomschip een niet meer weg te denken vervoermiddel in ons land. De uitvinding van het stoomschip Om de ontwikkeling van het stoomschip in Nederland in een kader te plaatsen volgt er nu eerst een kleine voorgeschiedenis. In 1712 werd in een Engelse kolenmijn de al lereerste stoommachine in gebruik geno men, een uitvinding van Thomas Newco- men. Vijfentwintig jaar later werd de New- comen-stoommachine gebruikt bij een ex periment met de aandrijving van een schip op de rivier de Avon.1 Deze proef mislukte. Latere proeven waren weliswaar succesvol maar kregen nog weinig aandacht.2 Door toedoen van de Amerikaan Robert Fulton kwam de ontwikkeling van het stoomschip in een stroomversnelling. Proeven op de Seine met een door hem gebouwd stoom schip trokken in eerste instantie weinig be langstelling. In Amerika, waar hij in 1806 terugkeerde, toonden overheid en bedrijfs leven meer interesse, vooral omdat de Amerikanen voor de verbinding met grote delen van het achterland aangewezen wa ren op de rivieren.3 Het door Fulton ont worpen stoomschip Clermont kwam in 1807 gereed en werd een commercieel succes. Hierop ging men ook in Groot-Brittannië stoomschepen bouwen. Dit proces werd nauwgezet gevolgd door prins Willem van Oranje, de latere koning Willem I. Hij was in 1795, samen met zijn vader stadhouder Willem V, gevlucht vanuit de Republiek naar Engeland. Tijdens zijn ballingschap aldaar raakte hij onder de indruk van de mogelijkheden van stoommachines voor industrie en scheepvaart. Op 30 november 1813 keerde hij terug in zijn vaderland en werd hij soeverein vorst van het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden. Het eerste stoomschip in Nederland Op 8 mei 1816 arriveerde rond acht uur 's avonds het stoomschip Defiance in Veere. Het was diezelfde ochtend vroeg vanuit het Engelse Margate vertrokken en was op weg naar Rotterdam. De kapitein van de Defiance was William Wagner. Het was zijn bedoeling om een geregelde stoomvaart dienst tussen Rotterdam en Antwerpen in te richten. Daar had uiteraard ook de ko ning wel oren naar. Nadat Wagner een tijd met zijn schip in

Tijdschriftenbank Zeeland

de Wete | 2016 | | pagina 17