vijfhoekige bastions gebouwd, ten behoeve
van een betere verdediging. Het al be
staande deel, "d'oude geconserveerde bat
terij", bleef behouden. De toegangsweg of
de "heere weg" werd beveiligd met een
hek en aan het einde met een "ophaal" of
wel een brug. Kennelijk was een deel van
de rivier gekanaliseerd, getuige de term de
"gegrave rivier Anziol", later Anciolse Vaart
genoemd. We zien binnen het fort een
posthouders- of conciërgewoning, een
kanonnierswoning en een vertrek voor de
militaire wacht.
Tot slot zijn er twee mooie tekeningen van
de hand van Johannes Rach uit 1772-
1775 bewaard gebleven. De naam Zoute-
lande is bij Rach geheel verdwenen. Het
fort heet nu Anciol.
Naamgeving
De naamgeving van fort Zoutelande roept
vragen op. Werd dit fort wel vernoemd
naar het dorp Zoutelande? Of hield de
naam verband met het regelmatig door
zeewater overspoeld land? Daar aan de
kust van Noordwest-Java was het land im
mers doordrenkt met zout. Sommige bron
nen vermelden die laatste lezing en die
optie is niet onlogisch. Een vernoeming
naar het Walcherse dorp Zoutelande is
echter aannemelijker, want het was zeer
gebruikelijk om versterkingen aan een Ne
derlands toponiem te koppelen. Dat was in
en om Batavia niet anders. Daar waren fort
Rijswijk, dat eveneens door Johannes Lis
ting getekend is, en fort Noordwijk. Een
aantal bolwerken rondom het Kasteel van
Batavia heette Middelburg, Zeeland en
Zeeburch (een andere benaming voor fort
Rammekens), gecomplementeerd met een
reeks Hollandse en Utrechtse plaatsna
men.
Of had de naamgever van het fort wellicht
de combinatie van zilt land en een plaats
naam in gedachte? Ook dat is een moge
lijkheid. Zoutelande is dus een twijfelgeval.
Enfin, zo levert een klein en allang verdwe
nen fortje in het verre Jakarta aardig wat
stof tot nadenken. Walcheren van de kaart,
het blijft een leuke rubriek!
Jaco Simons
Bronnen
- Nationaal Archief (Den Haag), archief van
de Verenigde Oost-Indische Compagnieinv.nr.
677. Kopieën van de resoluties van de gouver
neur-generaal en raden van Nederlands-Indië.
De originele resoluties worden bewaard in het
Nationaal Archief van Indonesië in Jakarta.
- G.J. Knaap (etc.),Grote Atlas van de Ver
enigde Oost-Indische Compagniedeel 2, Java
en Madoera, Voorburg 2007, pp. 208, 236 en
239.
- V. Roeper en L. Schaling, Korte beschryvin-
ge van de ongeluckige weer-om-reys van het
schip Aernhem door Andries Stokram(1663),
Amsterdam 1991.
- www.atlasofmutualheritage.nl/nl/
Zoutelande-fort
