56
roemde architect Le Corbusier noemde het
complex "het mooiste schouwspel van de
moderne tijd" en "van een puurheid, zo on
voorwaardelijk zuiver!" De aandacht voor
moderne vormgeving komt ook tot uitdruk
king in de details, zoals in het meubilair
(de opkomst van Gispen) en in de verpak
kingen van de producten. In de fotorepor
tage op de website is dat goed te zien.
Grappig zijn de trappenhuizen met ge
scheiden opgangen voor mannen en vrou
wen. Zelfs over de vorm van de trapleunin
gen was nagedacht. Door verslechterende
economische omstandigheden werd op de
bouw van het expeditiegebouw tegenover
de fabrieken bezuinigd. Het gevolg was dat
de luchtbruggen met transportbanden niet
meer recht maar schuin moesten worden
aangelegd. Dat geeft het complex een bui
tengewoon dynamische uitstraling. De
rechte lijnen worden ook gebroken door
het kantoorgebouw dat de gebogen vorm
van de weg volgt. Dat was om ervoor te
zorgen dat Van der Leeuw vanuit de direc
tiekamer uitzicht had op het fabrieksterrein
en zijn werknemers. Bovendien werd ten
gerieve van de directie op de tabaksfabriek
een cilindervormige glazen tearoom gezet,
zodat Van der Leeuw ook daar een mooi
uitzicht had over zijn terrein. De fabriek
werd in 1995 gesloten en kreeg in 1998
een nieuwe functie. Met de nieuwe naam
De Ontwerpfabriek werd de voormalige
Van Nellefabriek in gebruik genomen door
meer dan vijftig creatieve bedrijven.
Na Van Nelle: Rotterdam! Eerst een rondrit
met de bussen langs al die monumenten
van moderne architectuur die de laatste
decennia uit de grond zijn gestampt. De
nieuwbouw van vlak na de oorlog valt erbij
in het niet. Zelfs de kubuswoningen van
Blom doen al gedateerd aan. De rit voerde
ons over de Boompjes, door het centrum,
langs de ingepakte Hef naar het Landver
huizersplein naast hotel New York op de
Kop van Zuid. Hier waren we eerder ge
weest met de HKW. We kregen de tijd om
op eigen gelegenheid wat rond te wande
len en te lunchen. Wij pakten de Rijnha-
venbrug (inmiddels ter plaatse beter be
kend als De Hoerenloper) naar Katen-
drecht en streken in het zonnetje neer op
het Dolf Henkesplein. Vandaar zouden de
bussen ons een uurtje later naar Ouden
bosch brengen.
Doel van het vervolg van onze reis was de
basiliek van de heiligen Agatha en Barba
ra. En inderdaad, alhoewel vaak aan ge
dacht, kwam het er nooit van om die basi
liek eens een bezoekje te brengen. Dat
probleem is nu door de activiteitencommis
sie opgelost. De basiliek is een staaltje
neoclassicistische bouwkunst naar een
ontwerp van de negentiende-eeuwse
bouwmeester Cuypers. Een groter contrast
met de Van Nellefabriek is haast niet denk
baar en toch hebben heel wat mensen in
hun tijd de voltooiing van beide gebouwen
- ruim veertig jaar na elkaar - mogen
meemaken. Met de bouw van de basiliek
werd in 1865 begonnen. Dat was te dan
ken aan de plaatselijke pastoor Willem
Hellemons, die in Rome had gestudeerd
en daar nogal onder de indruk was geko
men van de Italiaanse bouwkunst. Aange
zien zijn eigen Sint-Agathakerk (uit 1513)
bouwvallig en te klein was geworden, be
sloot hij dat er een nieuwe kerk moest ko
men. Het moest een kopie zijn van de Sint
Pieter, maar qua volume zestien maal klei
ner. Aldus geschiedde. De bouw van de
kerk werd in 1880 afgerond; het voorfront,
een kopie van de Sint Jan van Lateranen,
werd in 1892 voltooid. Voor de bouw van
