34
de grootste oorlogen in de geschiedenis.
Meer dan 70 miljoen militairen, waarvan 60
miljoen in Europa, werden gemobiliseerd.
Meer dan 9 miljoen van hen werden ge
dood, vooral als gevolg van de sinds vorige
oorlogen sterk toegenomen vuurkracht van
de gebruikte wapens, terwijl nog tactieken
uit de negentiende eeuw werden gebruikt.
De oorlog nam zo'n omvang mede aan
omdat Duitsland, een van de centrale mo
gendheden, België een ultimatum stelde,
namelijk om de Duitse legers doortocht te
verlenen in de richting van Frankrijk, en
Engeland zich achter het weigerende Bel
gië opstelde.
België was dus een soort draaipunt van de
oorlog, zoals het eerder in zovele oorlo
gen was geweest die wij hier in Nederland
amper nog kennen. Dat allemaal vanwege
de strategische ligging van het land tussen
grootmacht Frankrijk en aanvankelijk de
grootmacht de Republiek der Zeven Ver
enigde Nederlanden, maar ook omdat in
België de Oostenrijkers het langdurig voor
het zeggen hadden. De journalist Louis van
Dievel, afkomstig uit Bonheiden in het hart
je van Vlaamstalig België, somt de eeu
wenlange ellende voor de Belgische bevol
king op in zijn familiekroniek: "Het meest
vochten de Spanjaarden met de Fransen.
Soms waren het ook de Hollanders die met
de Spanjaarden tegen de Fransen voch
ten; dan weer ging het tussen de Duitsers
en de Fransen, of kwam de Engelsman zijn
duit in het zakje doen. Er kwam gewoon
geen einde aan." De Van Dievels, als boe
ren, konden niet zomaar weg en moesten
maar zien te overleven tussen de gevech
ten en de plunderingen door.
Walcheren
Die strategische ligging hebben sommige
landen of regio's nu eenmaal. Binnen Ne
derland was Walcheren zo'n strategisch
gelegen gebied. Alva noemde het al "de
sleutel tot de Nederlanden". In 1809 vielen
de Engelsen hier binnen om de Franse
marinebasis in Antwerpen te treffen en het
verhaal van de Tweede Wereldoorlog kent
iedereen. In 1914-'18 had Nederland het
grootste geluk van de wereld dat het buiten
de strijdende partijen kon blijven terwijl alle
buurlanden enorme verliezen leden.
Dat kwam trouwens mede doordat die
strijdende partijen wel een neutraal land
konden gebruiken dat hen kon voorzien
van landbouwproducten en van paarden
en waar je, als je het bezet wilde houden,
ook weer zoveel keer tienduizend eigen
soldaten had moeten stationeren. Boven
dien beschikte Nederland over een hoogst
bekwame regering, onder premier Cort van
der Linden, die met kundige diplomatie
steeds weer onze neutraliteit wist te bena
drukken.
Zo weigerde de Nederlandse regering eind
augustus 1914 de doortocht via de Wester-
schelde aan Engelse troepen die het door
de Duitsers bedreigde Antwerpen te hulp
wilden schieten. De Britten moesten ont
schepen in Oostende, maar of hun komst
veel geholpen zou hebben, moet worden
betwijfeld. De Duitsers bombardeerden
Antwerpen en op 9 oktober moesten de
Belgische en Engelse troepen de stad
ontruimen. Deze troepenmacht, die dus
gespaard bleef, vormde later de basis voor
de taaie tegenstand van de geallieerden
aan het IJzerfront.
Zo'n 33 duizend Belgische soldaten lukte
het niet meer om die kant op te geraken
en zij kwamen vervolgens in Nederland
terecht; ruim 400 duizend radeloze Antwer
penaren zochten tegelijk met hen hun toe-
