verder evolufie dan revolutie
Wereldwijde infrastructuur
Er is geen ontkomen aan. Het bewijs ligt op tafel:
een imponerende stapel publicaties over kansen en
bedreigingen want er is veel aan de hand. Onderzoeken,
notities, beleidsstukken.
Er is een rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau,
een advies van de Raad voor Cultuur, notities van koe
pelorganisaties IPO/VNG en de Vereniging van Openbare
Bibliotheken met een Agenda van de Toekomst. Ronald
Plasterk, de minister van OC&W heeft een Adviescommis
sie Bibliotheekinnovatie ingesteld om te adviseren over
de stappen die genomen moeten worden in de komende
beleidsperiode. Die zijn niet mis en de conclusies niet mals:
het is vijf voor twaalf en het roer moet om! De bibliotheek
moet een warenhuis van kennis worden, een centrum
voor ontwikkeling en educatie, een encyclopedie van kunst
en cultuur, inspiratiebron van lezen en literatuur, een
podium voor ontmoeting en debat. Een plek waar je snel
en eenvoudig informatie kunt vinden - fysiek en digi
taal - in tekst, beeld en geluid. Geen museum maar een
informatieverstrekker die midden in de samenleving staat.
Dynamisch, eigenzinnig, gedurfd en toch laagdrempelig en
dienstbaar aan een breed publiek.
'Een gigantische operatie', zegt Ton Brandenbarg, direc
teur van de Zeeuwse Bibliotheek en lid van de landelijke
innovatiecommissie, terwijl hij het woord 'probleem' nog
even wegwuift. 'Dat klinkt alsof wij elke dag met de han
den in het haar zitten. Dat is niet aan de orde: de Biblio
theek functioneert nog altijd goed, er zijn in Nederland
niet voor niks nog altijd 4,4 miljoen mensen lid, dat zegt
genoeg. Bovendien: we hebben niet achterover geleund,
het is allang niet meer de plek waar je louter boeken kunt
lenen. We zitten dus niet naar het plafond te staren maar
er moet natuurlijk wel wat gebeuren. Toch heeft dat meer
te maken met een evolutie dan met een revolutie. Eigenlijk
zitten we in hetzelfde schuitje als de postbezorging: als je
ziet wat daar is ontstaan door e-mailverkeer! De komende
jaren is het zowel inhoudelijk als politiek ondenkbaar dat
de bibliotheken om zullen vallen. Ze zijn nodig als maat
schappelijke concentratiepunten van kennis en ontmoe
ting, de bibliotheek is als het ware net zo vanzelfsprekend
als de bakker om de hoek. Maar als iedereen thuis vanaf
de bank op z'n gemak de collectie kan raadplegen, dan
wordt de behoefte om telkens van huis te moeten om een
krentenbol te halen natuurlijk steeds kleiner. Hebben de
bibliotheken een probleem? Ja. Dat wil zeggen: als ze zich
niet aanpassen dan gaan ze ten onder.'
De opdracht is het UNESCO-uitgangspunt dat elke we
reldburger - los van religie of politieke overtuiging - vrije
toegang moet hebben tot informatie. Die toegankelijkheid
wordt niet belemmerd, integendeel, er is eerder sprake
van een overvloed aan informatie dan een gebrek eraan.
'Een overvloed die ons behoorlijk in de weg gaat zitten.
De bibliotheek is natuurlijk niet de enige toegangpoort tot
informatie, onze meerwaarde is wel dat we mensen kun
nen helpen de weg te vinden, ledereen denkt dat Google
het begin en het einde van de wereld is, maar er zit nogal
wat ruimte tussen watje daar aantreft en wat er bestaat in
informatieland. Ordening en duiding van informatie, daar
zijn we goed in. Het beoordelen en selecteren van bron
nen: welke zijn onafhankelijk en betrouwbaar of niet, wat
zijn standaardwerken. Je kunt, net als in de wetenschap,
een spectrum van items op onderwerpen loslaten zodat
informatie van context wordt voorzien. Ik zeg altijd: we
zijnde beheerder van boeken, de verpachter van wijsheid!'
lacht de directeur. 'Dat mag je saai en degelijk noemen,
het is zonder meer onze kracht en juist daar liggen onze
kansen.'
Je digitaliseert de hele collectie en dan heb je een digitale
bibliotheek. Zo simpel is het niet.
Het is noodzakelijk om de catalogi van alle openbare bi
bliotheken te integreren in een gecompliceerde landelijke,
zelfs wereldwijde infrastructuur zodat iedereen met één
zoekactie materialen kan vinden in de Collectie Neder
land en in bibliotheekcollecties elders in de wereld. 'We
zijn met de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag twee jaar
geleden al een experiment aangegaan,' zegt Brandenbarg,
'bij wijze van proeftuin.'
