HERDER
op een wijze die nu, anno 1997, nog steeds actuele items bevat.
Een greep uit zijn voorstellen: verbod op invoer van personen
auto's met meer dan 2 liter cilinderinhoud, verbod op benzinever-
slindende 6- en 8-cilinders; snelheidsbeperking tot 125 km/u, ver
bod op etalage- en neonverlichting na elf uur 's avonds; het pro
ductieapparaat bezien op energieverslindende eindproducten; af
zien van energieverslindende teeltmethoden in land- en tuinbouw...
Komend uit dat gereformeerde, anti-revolutionaire nest, heeft
hij altijd zijn eigen kijk op de dingen laten voorgaan boven wat de
gereformeerde conventie van het moment van hem verwachtte.
Sommigen zullen dat als typerend voor een bepaald soort gerefor
meerd-zijn beschouwen, anderen zullen het als "nieuwlichterij"
aanmerken. In de praktijk van politieke keuzes kun je van Jo den
Herder verwachten dat hij niet alleen op het CDA heeft gestemd.
Het zal ongetwijfeld ook de PPR zijn geweest en de PvdA, hoe
controversieel dat voor een vooroorlogse gereformeerde ook
moge zijn. Het liberale erfgoed van Abraham Kuypers "souve-
reiniteit in eigen kring" zal bij hem misschien ook tot incidentele
keuzes voor de VVD hebben geleid. Als ik hem die veronderstel
lingen voorleg, ontkent hij ze niet.
Jo den Herder rond
zijn achttiende jaar,
kort voor hij naar
Duitsland moest.
De koffer van zijn moeder
Tet is duidelijk dat een zekere bevlogenheid hem kenmerkt.
Daar is zijn gereformeerde achtergrond zeker debet aan, omdat
die kerk meer betekende dan een huis op een dogmatisch funda
ment. De kerk was veelmeer de
plaats waar dat dogmatische
beredeneerd en bediscussieerd
kon worden, het was ook een
thuis voor erudiete ontwikke
ling, sociale vorming en, tijdens
de oorlog, een veilige omgeving
voor ongecensureerde informa
tie-uitwisseling.
Dat laatste gold zeker ook in
Duitsland, waar hij in het kader
van de "Arbeitseinsatz" werd
gedwongen om te werken in de
Mauserwapenfabrieken te
Oberndorf, Schwarzwald, in het
Neckardal.
115
