JO DEN HERDER
waren bijbelkringen en kerkdiensten, waarbij geen onderscheid
naar kerkelijke groepering of denominatie werd gemaakt.
Dat er na de oorlog nog zo'n lange weg met veel mislukkingen
op het gebied van een kerkelijk oecumenische beleving zou
komen, was onder die oorlogsomstandigheden in den vreemde
eigenlijk ondenkbaar. Nog ondenkbaarder was het dat het in het
laatste oorlogsjaar in het vaderland zelfs tot een scheuring binnen
de Gereformeerde Kerk zou komen, waarbij een "synodale" en
een "vrijgemaakte" variant het toch al grote scala aan gerefor
meerde gezindten zou uitbreiden. Toen Jo, een jaar lang verstoken
van brieven uit het vaderland, er bij zijn terugkeer van hoorde,
wilde hij eigenlijk zijn kont tegen de krib gooien. Wat een verschil
vormden bijvoorbeeld - afgezien van de dogmatische en kerkrech
telijke zaken - de ruzies en processen om het gebruik van kerkge
bouwen met de solidair oecumenische gemeenschap in Obern-
dorf. Historisch is inmiddels de vinnige strijd om de kerkelijke
goederen, het kerkgebouw, de pastorie en de kerkelijke gelden in
Vrouwenpolder, waar jaren later, in 1951, een rechterlijke uit
spraak in hoger beroep aan te pas moest komen. Een voor niet in
het gereformeerde kerkrecht gespecialiseerden onbegrijpelijke uit
spraak!
Brieven van De Wit
l®/e Evangelische Kirche van Oberndorf stelde aanvankelijk haar
consistorie ter beschikking. Daar werd gepreekt, daar werden pre
ken gelezen, daar werd vooral informatie uitgewisseld. Brieven
van het thuisfront werden gespeld. Ze werden als het ware van
voren naar achteren en van achteren naar voren gelezen om de
dubbele bodems en signalen te begrijpen. Vooral de brieven die
kerkredacteur van het dagblad De Rotterdammer, D. de Wit,
schreef, herinnert Jo zich vanwege de meesterlijke manier om in
ogenschijnlijk nietszeggende zinnen en verhalen boodschappen
te verbergen. De Wit was een keer, in 1931, tijdens een zomerva
kantie pensiongast geweest bij de Den Herders in Serooskerke.
Het contact bleef daarna gehandhaafd. Jo heeft in Oberndorf
meerdere brieven van hem ontvangen. Brieven van acht, negen of
tien kantjes. De Duitse censuur kon er geen verboden informatie
in ontdekken. Maar uit brieven van verschillende afzenders ont
stond een ander beeld van de situatie in Nederland dan dat van
de locale pers, de Schwarzwalder Bote. De bijbelkringen waren
uitgelezen bijeenkomsten om de brieven naast elkaar te leggen,
119
