®cbwar3lt>alNr^o/i
JO DEN HERDER
om informatie uit te wisselen, om elkaar te steunen, om in
solidariteit met elkaar kracht te putten. Het waren Duitsers die
hen daarin bijstonden, zoals het andere Duitsers waren die daar
een stokje voor staken. Na een jaar werd het de Evangelische
Kirche verboden om ruimte te bieden aan de buitenlandse
arbeiders.
Geen zwart-wit denken
cart-wit denken is er bij Jo den Herder niet bij. Daarvoor heeft
hij veel teveel gezien en meegemaakt. Je hebt onder de Duitsers
net zoveel rotzakken als onder de Nederlanders. Maar ook net
zoveel mensen, op wie je kunt bouwen. Zo heeft hij, om een naam
te noemen, goede herinneringen aan de directeur-ingenieur van
de afdeling pistolen uit de Mauserfabrieken. Dat was August
Weill. Die is later ereburger van Oberndorf geworden. In de oor
log zorgde hij goed voor de buitenlandse arbeiders, die onder hem
gesteld waren. Van hem hoorden Jo en anderen het nieuws van
de Engelse zender. Van hem kregen ze kleding en extra voedsel.
Misschien zijn het wel de mensen die niets of nauwelijks iets
Bericht in de
Schwarwalder Bote
van 3 I oktober 1944:
"Eine hollandische
Insel durch sinnloses
Feindbombardement
vernichtet".
garien unferm Sowjetjoch
rlopiilitnbe btli SDa|[cn|lltl[l«nMblflolc8
otm, 91. DIR. Rladj maibcnfauflcoi TOor-
buInarlfSjm ftborbnanQ Ir SHodlac nun-
bas Wc||cnRlllRaubablflal, beRen ïe5t ren
- ocrü|(enlIltfjl nnirbc, llbrtneben ipeïbcn.
ble oölUne llnlcrloibann beb bul0ntl|.lKTi
'Crlronllib |e|lnelenl loorbtn. J
:t oleliben illetbobe, nod) ber lilt OoIMio 1
b Blnnlanb IPOrile&en, rolrb I
35 000 Menschen in höchster Not Feindliche Eingestandnisj
llertxiin, 81 E
II fflJertjen lol
lolclilitjcii Cbeilommnnbc gut UlecfOaunp nt*
""h"- ■""nrciib Mc Eoletcllruppen ujb 51c
BlD^Wmetllnncr^ RteljUaloie^ ju
lïrtrObllbHfe Rnb jut IHennbunn
i6c Opetlommnnbo mi übttfleben
5iil0alll6c OnnbeIS(lol!e rolrb ben Ober.
5 bet Sorolclb imlcipcrt. flüc SnbuRtle.
n. XrnnfiporhnlMel, Raflcrlpclrfjer
Die Sintflut it bet Walcheren Eine hollSndischo Insel durch sinnloses
Feindbombardement ue/nichtet
urenbRe WMefung ^aben
Obormburti' unt'SRIbbclblira 5n|.im-
«not-—
l s
lllib bet UnieÏpCUIIb |(l
Wlebecbetllelluno ^llktll
M.U. 58 mtlCEUegl
*ba|e bit otofien
SSCSMÏ orenbel bul.
(relnbc Rnb bntllber lm [loten,
prrntilfcben Slainu niaDI nm blf bbrleRi
bonbcll. Me ber OR(clbjui) bibber fit
Sroell'l,
Èbmebtctjo
n nul b
JS
bc?0cRent.
nbetb lennjelibncnb IR
nn. nn(R bcr nnt loroici...,-
flcfniiiiciicii (olorl |rcl(\el,\flcn
ikiii «lebtanRb bet fftlcRBflcfaiinciicn IR
r-..., n|j0 fe|„cn JlnJpriiRj biunllj
Cuinberl! pon IcInblIiRen Wonibctn
~-|(be boiiibnibteil, 618 (Ie uonic jet-
116 bob ©nljinnflte nul Mc 3n|CI
ccooR. 351e ,ffpl(ie booon IR, baR bee aibRie ïell
ber 3u[(l beule btcelIB 2,5 3J!cler unlet SRaRee
llcpt, b. ble O"!'1 'R 1° 8«l mie oeefifiipunbcn.
Olie Sb 000 Slcnldjen jüblcnbe Slnraobnct|rf«|i bnc
bbbct nelcnenen 31 e (I e bes 3n.
geseumitlls In nrBRiee
Epior (irirlcbeu mciigcbenuni. cTne CrnliIj'rlèètnfltóTafl'co'pfie
oi„„,1,.... r.nr.... e«-.tycl,, Jllm„| „rSRete
3eliibeliiiple[iiiio p
bind R6
:rub ppQjieben
i. |o olbl
n mllHeii.
i, bnö muf) bl
loioJcllfiOet alc|onaeti|6i<il
nrl(6eii ttcIcnSneiaiinci
unb ble Slee»
iï"&ï
S MllORrlkte Colt e
,1e beul(6e Welabu
Bcbltedjniinn, ttto
nmn llnterRf
IIIRunn biiub b
r Oel[pleIIofen
fltleofllbrung IR, gab bet btelibsromniinnc
n,, Seyb-3nniintl. tin 3"lerMeiu.
Jl JDnflee-
i Wobeubciocaiinnen
ie SJI8oU6rell me6t,
innen nue «.ilrUroancr ju oerlot»
6etonlc bee 3lelit)8[ominl||ot, ber
te6nel, bnfi er ouf Me|e Sellc
- Iteffcn fbnne, |o |el bus eine
«rilt, llnbel ble IBeoOKe
b|e bcnllrfjen Solbolen.
fl'rjlen' unTnjbi'lJr"wcïmiMn' JInOblurt.TJ Me'
bculfeOc Bclnounn In ben nier Snljien leliien e^o»
ben nnoerliRlcl bobe, rodO»"!1 'Ie OiifllSnbct In
Plee tonen ble Onfet nbllln petnliblel (ullten. ®e
ecijR.3iinnntl mies oiibbrlIrtlliR boraul Rln, bob
bnt6 ble llrbrrjeljnirminiinn bet 3n(eï ble ipliRlloen
bcitliiTjen ünllcetcn [clncOipeoS celrPllen ober oob-
(ltMinllel ipprbcn leien.
®et SlelS)brommlRiiT olnn I" bleltm auloinmen-
ï::w;t si
lb'nbl|6en Oloiiin porocliPmmen murben unb unler.
Iielrt) ben UnlerRbleb ju ber WetnliRlunoblnl bcr
Wellen, bee boeln beRebl, bob Mcle llebcrMmcm-
mnnocn ml| Slljiroolier erloinlen. ppc ollen minnen
beronbce®Hii[l!!# n\nonimrn''uiuj"u.'°m'burjJ'ëc'
ORIelbjUO blHcr
nnmplpaiile rlnlCQen mllflen; 11
neu ju loimleecit. ïlbct bl
,S6nni|ÏPniiJe* boel nbtl* b» (b
boile^cro'itelïcfjecieerltibciinQ otieb an itcnlAjf
SJIaleelol erneul In Knlao bc'.nncn «leb, i
porllbernebcnb leRoefabrcnt OffenRobanbluni
bet In (Hub ju brinoen. 3eben|nlls baben
IPICU In ben leRten ïonen ble «Joile ber I
Solbnlen unb uot ollem auiR b"t Werlelbl
inetf fennen oelernl, bas', rale bet ®eoner Ie
fillc(, elnen „3it||aTien pon WeleRlQimgen
lldll. Sb IR oulloRenb, mil mleole! blinde
I6relbunnen bet SVennet nelne Rlleberlaflei
3liMM)'Sne ju oetbiinleln pet(u<bl. SJorlit
bn8 ttlnneRSnbnl», bob ber ffitonei felne inetl
len 31de nl6l eteelibl bal.
lïiieb' In Conbon mo^l man reib! Innnt ffl
Qbec ble auSnfbllebencu (orolell[6en -©tobet
~1e Berl6le au8 RRoSIau ïinleeRrel^eti
lömple. ble «e
t bit bculbben 9
(cln [bnnltll, |p n
3u>cilpeRlmlbimiB
3eben|nlIB Rnb n'lr oief cln neiiet Hiilllnmm
loiulellWen OllenRpe potbecellcl unb neiw
WceleIbliiunnblnRetn jiinute, bab In [RrjeRci
pon bec cRprciiblIrfieii Wepölfcninn nebniil
120
