JO DEN HERDER
schoorstenen moest vegen en alles wat er verder op het land en
in en om de boerderij gedaan moest worden. En verder leerde hij
veel op de Gereformeerde Knapen- en later Jongelingsvereniging.
Dat waren studieclubs, waar je leerde om inleidingen te houden
over bijbelse, kerkelijke, en andere maatschappelijke onderwer
pen, waar je leerde discussiëren en disputeren. En hij leerde veel
op de catechisatie van dominee M.W.J.C. de Kluis, een centrale
figuur in het verzet op Walcheren, later legerpredikant. Hij stond
van 1940 -1946 in Serooskerke als opvolger van dominee W.F.M.
Lindeboom, wiens Amsterdamse echtgenote in haar modisch
getailleerde kledij de ogen van de boerenjongens meer trok dan
het vrije zicht in de gapende, lage beuk van een boerenmeid in
Walcherse dracht, als ze gebukt in de "schuurstraete" de melk
bussen, emmers en ontromer boende tot deze schoon en blinkend
op de "teeltuun" te drogen werden gezet. Jo herinnert zich dit
vanwege de vermaning, die ds Lindeboom destijds in een preek
uitsprak over de verleidingen, waaraan de vrouwen in Walcherse
dracht de mannen blootstelden.
Op de catechisatie ging het niet alleen over vragen en antwoorden
van de Heidelbergse Catechismus of over andere dogmatische
leerstellingen van de Gereformeerde Kerk. Het kerkelijk onder
richt van ds De Kluis strekte zich uit tot het politiek-maatschappe-
lijke krachtenspel van die dagen. Dat daarbij het zelf denken werd
gestimuleerd, de eigen overtuiging en verantwoordelijkheid wer
den gerespecteerd en gepropageerd was niet zo uitzonderlijk.
Het is bekend, dat gereformeerde catechese en de vorming binnen
jongelingsverenigingen een voedingsbodem is geweest voor latere
politieke of maatschappelijke posities van veel gereformeerden en
ex-gereformeerd en
Toen Jo den Herder als een van de jongeren tot kameroudste in
het arbeiderskamp in Oberndorf werd gekozen, zal deze achter
grond zeker mede debet zijn geweest aan het overwicht dat hij
toen uitgestraald moet hebben.
Hereniging in Wolphaartsdijk
^a de oorlog begint de geschiedenis in Wolphaartsdijk.
Ik ga het niet meer over de terugreis uit Duitsland hebben, anders
zitten we zo weer in dat oorlogsverhaal. Via Eindhoven lukte het
hem om op een zondag in juni 1945 met de trein in Goes te gera
ken. Verder reed de trein niet. Walcheren stond immers onder
water. Jo nam de bus naar Lewedorp. Daar viel hij met dezelfde
127
