ARTS ZONDER GRENZEN
daarna weinig tijd gekost de doorbraak te voltooien en als ik het goed ont
houden heb waren de tweede en derde linie hiermee vergeleken een kleinig
heid die door de zware tanks te nemen was.
Wij passeerden een kort te voren, ik denk den dag tevoren, verlaten Engelsch
kamp van camions en dergelijke, waar zij dummies hadden achtergelaten
om de aftocht te camoufleeren. We zagen vier Duitschen esquadrilles, elk
van twintig vliegtuigen dit kamp bombardeeren en mitrailleer en, maar zij
merkten spoedig, dat dit verspilling van munitie en energie was en verdwe
nen, na ons eenige benauwde oogenblikken bezorgd te hebben, daar enkele
hunner het noodig vonden voor de zekerheid ook een paar salvo's in de
richting van ons gezelschap te spendeeren. Gelukkig waren we, daar we juist
op een steile helling afgingen, uit elkaar geraakt, zoodat we geen compact
doelwit vormden. Annie en één der verpleegstertjes, die de helling ietwat
steil gevonden hadden, waren afgestapt, en hadden het benauwdste moment,
toen zij in een greppel lagen met takjes voor camouflage boven het hoofd.
Een half uur later hadden we nog een dergelijke ervaring, toen we in een
gehucht waren, juist op het kruispunt met een grooten weg. Een dorpje er
vlak naast stond in lichte laaie.
Van het verlaten Engelsche kamp had ik gebruik gemaakt om het joodje zich
te doen verkleden. Hij verstopte zijn uniform in een soort garage en kreeg
van onze Zwitsersche metgezel een burgerpak; dit was noodig wegens de
kans op een ontmoeting met Duitsche troepen, die een losloopend
Hollandsche Soldaat allicht zouden inpikken. Achteraf beschouwd, geloof ik,
dat die vrees overbodig was, want dit gemotoriseerde legercorps, bezield van
een gedachte: naar de kust! trok zich vrijwel nergens iets van aan, noch van
burgers, noch van losloopende militaire vluchtelingen, noch van paspoorten
en dergelijke. Hoe dit zij, de maatregel zou binnenkort ongetwijfeld nodig
zijn geworden, toen wij verblijf hielden in definitief bezette plaatsen.
Wij sliepen dien nacht in een bouwvallig kasteel, dat in een prachtig park
gelegen was. Nog steeds hoopten wij de Somme-monding onbezet te vinden
en daarom ivaren wij 's morgens al om half vijf op de fiets. Al spoedig
bereikten wij de groote straatweg Calais-Abbeville op een punt tusschen
Fruges en Hesdin. Hier was het duidelijk hoe overhaast de aftocht van de
geallieerden geweest was want langs de weg stonden reusachtige kanonnen,
auto's blindés, tanks, enzovoort die achtergelaten waren op weg naar de
noordwestelijke kust. Ik ben er in alle bescheidenheid, als niet strateeg, van
overtuigd dat de leiding hier een groote fout begaan heeft, dat die terugtocht
zonder te vechten, vooral door de schade aan het moreel van de geallieerde
legers en der civiele bevolking berokkend - zich ernstig gewroken heeft.
Waarom niet langs die groote verbindingswegen om de tien kilometer een
geweldige barricade van camions etcetera gemaakt en telkens vijfhonderd
man met handgranaten en mitrailleurs die zich desnoods doodvechten
moesten? Dan zou die opmars geweldig geremd zijn en den Duitschers
geweldige verliezen gekost hebben.
Dit was in ieder geval een hoopeloos gezicht die triomphtocht zonder
vechten. Gelukkig waren we hier bij Hesdin getuige van een uitzondering.
130
