Militaire technologie,
stadsinnovatie
en esthetiek
Simon Vestdijk en stadsplanning
De militaire techniek
van de Romeinse leger
kampen heeft haar
stempel gedrukt op de 'f'
eerste West-Europese
steden (Illustratie: Onder
dak, 5000jaar wonen in
de Lage Landen, 1988).
EE1 BEO!
se,
Voor de ontstaansgeschiedenis van veel
West-Europese steden is het Romeinse rijk
van grote betekenis geweest. In zijn hoog
tijdagen besloeg dit rijk een groot deel van
het huidige West-Europa, waaronder het
zuidelijke deel van Nederland. Vanuit de
versterkte legerplaatsen, die planmatig
volgens een vast stramien werden gesticht,
ontstonden langzamerhand permanente ste
delijke nederzettingen, die regionale centra
van bestuur en handel gingen vormen. De
zich verder ontwikkelende militaire inzichten en techniek van de Romeinen drukten
een zwaar stempel op de verschijningsvorm en identiteit van deze nederzettingen.
Vitruvius legde reeds
esthetische begrippen
vast (Illustratie: Hand
boek Bouwkunde.
ca.50 BC/1997).
Ondanks deze sterke militaire invloed op de stedenbouw gingen vanaf deze periode
ook vastgelegde regels over esthetiek haar intrede doen. Een en ander is prachtig
beschreven in het aan het begin van onze jaartelling geschreven Handboek Bouw
kunde van de Romeinse bouwmeester Vitruvius. Het is het eerste standaardwerk
over architectuur en stedenbouwkunde, dat een compleet inzicht geeft in de toen
malige opvattingen over onder andere maat. schaal en ordening.
Het stedenbouwkundige en maatschappelijke centrum van veel van onze huidige stede
lijke agglomeraties wordt gevormd door de maat en de schaal van de Middeleeuwse stad.
Wat goed zichtbaar is op de luchtfoto's van Naarden en Haarlem, maar hetzelfde
geldt ook voor Middelburg, Goes, Zierikzee of Hulst, is dat met name vestingbouwers
de omvang en het aanzicht van deze steden bepaalden. In zijn in 1944 geschreven his
torische roman De Vuuraanbidders beschrijft Simon Vestdijk het leven van zo'n ves
tingbouwer. Gerard Criellaert. De herontdekking van het buskruit, die de stadswallen
129
Vestingwerken van
Naarden en Haarlem.
