ONVERVULBAAR VERL
Grote woorden, het past de mens op het land tussen de wateren niet die te gebruiken.
Zeeuwen uiten zich onderkoeld. Als ze iemand heel geestdriftig bezig zien. stellen ze
vast dat die d'r gèèn onmoed in eit. Vinden ze iets betreurenswaardig voor een ander
dan maeke ze d'r zonde van. Er wordt getemperd, in alle talen.
Ja, alle talen. Hendrika Catharina Maria Ghijsen noemde haar magnum opus niet voor
niets het Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Er is van streek tot streek en zelfs van
dorp tot dorp een eigen woordkeus en tongval. Dat maakt het voor buitenstaanders zo
met onmogelijk dan toch wel bijster moeilijk in het Zeeuws te converseren. In welk
Zeeuws zou dat dan namelijk wel moeten zijn? Zegje aerpels of petaoten, moeten
het uerbezems of frenzen zijn? Probeer het en val door de mand. Zoals perfect Neder
lands sprekende Zeeuwen zich altijd verraden door 'ergens om te gaan' als ze iets
gaan halen, door te zeggen 'jij staat goed met die jas' in plaats van 'die jas staatje
goed' en kom maar 'langs achter' in plaats van achterlangs.
De diversiteit der Zeeuwse talen doet bij sommige geleerden het vermoeden postvat
ten dat er geen Zeeuwse identiteit is. Ze hebben het mis. Hutspot mag dan uit meerde
re ingrediënten zijn samengesteld, als het klaar is, heb je hoe dan ook één gerecht.
Zeeuwse eigenheid? Natuurlijk is er om te beginnen de identiteit van het eigen eiland,
de eigen streek of het dorp en daar past gulheid of schrielheid bij, een Bourgondische
of rechtheid in de leer. En de eigen taal. Let maar eens op als tijdens een
vakantie twee Zeeuwen uit verschillende delen van de provincie elkaar ontmoeten.
Ze zullen om te beginnen vaststellen uit welke streek ze komen, maar dat is slechts
voor de vorm. Na het uitwisselen der geloofsbrieven gaan ze direct over tot het uit
stoten van de zo vertrouwde klank mè, mè, mè en daarmee is het ijs gebroken. In den
vreemde vallen verschillen weg en overwint de eenheid. Dat ze meerdere streektalen
hebben, valt pas op als ze weer thuis zijn.
En thuis spreken ze één taal als de aanval wordt geopend door mensen van buitenaf
die graag tot de heerlijkheid van het Zeeuwse bevorderd willen worden, maar niet
beseffen dat zulks buiten bereik blijft, zeker zolang ze zich opstellen als de brengers
van de beschaving. Of zolang ze, zonder zich verdiept te hebben in het Zeeuwse
gemoed of zo men wil de Zeeuwse ziel, ontpoldering komen prediken. Men laat ze
uitpraten omdat de beleefdheid dat nu eenmaal gebiedt. Men hoort ze wel, maar ver
staat ze niet. En er wordt vooral veel gezwegen. Dat heeft te maken met Zeeuwse
trots. Zeeuwen stellen hulp en advisering van buiten zeer op prijs, maar de helper
moet zich niet hovaardig opstellen en blijven benadrukken dat zij het hier zonder
hem nooit zouden rooien.
Ik ben geboren in het land van Maas en Waal en naar het woord van de dichter dat
iedere rivier de belofte van de zee in zich bergt, heb ik het gevoel dat ik, zoveel jaren
geleden al, in Zeeland ben thuisgekomen. Zoals ik er. na verblijf buiten de provincie
nog altijd thuiskom. De weidsheid die het landschap, ondanks alle schoffering, nog
altijd heeft. De ruimte die de mensen bieden, als ze zelf maar niet worden belem
merd. Toen vanuit dit gewest op gezag van een Brabants reclamebureau een iegelijk
van buiten een al te nadrukkelijk 'Welkom' werd toegeroepen, werd ik even door een
lichte twijfel beslopen. Dat gevoel heb ik intussen geheel van me afgezet.
